نوار عصب و عضله، تست بسیار مفیدی در تشخیص بیماریها است. در مطالعه ای ۴۰ درصد موارد تشخیص اولیه پزشک با نوار عصب تغییر نموده است. مثلا در موارد زیادی بیمار بعلت گزگز دستها با احتمال گیر افتادگی عصب در مچ دست ارجاع می شود ولی بیمار مبتلا به درگیری ریشه گردنی در اثر دیسک گردن است. یا عصب در ناحیه گردن بعلت دنده گردنی دچار بی حسی دست می شود .

علاوه بر این نوار عصب شدت درگیری را تعیین می کند در این حالت می توان تصمیم گرفت که آیا بیمار نیاز به جراحی دارد یا می توان با اقدامات غیر جراحی بیمار را درمان کرد. در پیگیری درمان و اثر بخشی درمان نیز نوار عصب بسیار ارزشمند است. مثلا در بیماری روش درماینی خاصی استفاده می شود و سپس نوار عصب بررسی می شود که آیا این درمان اثر داشته یا اثر درمانی آن چقدر بوده است.

بررسی قسمتهای مختلف نوار عصب و عضله 

سرعت هدایت عصب  (Nerve Conduction Study, NCV)

یکی از اصول مشاوره الکترودیاگنوز بررسی اعصاب محیطی از لحاظ توانایی هدایت امواج الکتریکی است.  است. امواج الکتریکی در طول عصب حرکت می کنند و از این طریق پیامهای مختلف را به بخشهای مختلف مثل عضلات می رشانند یا پیامها را از اعضای محیطی به مغز می رسانند. مثلا پیامهای حسی از پوست به مغز می رسند و از این طریق حسهای مختلف درک می شوند. اگر مشکلی برای اعصاب پیش آید ممکن است سرعت حرکت در مسیر عصب کم شود. در نوار عصب، سرعت هدایت امواج در طول یک عصب بررسی می شود .برای این کار ابتدا عصب توسط تحریک الکتریکی ،تحریک می شود. و سپس پاسخ آن ثبت می گردد. در هنگام تحریک احساس برق گرفتگی خفیفی در اندام حس می شود اما این کار خطری ندارد. برخی از افراد نسبت به تحریک الکتریکی حساس می باشند و ممکن است قدری احساس ناراحتی کنند. برای اینکه این حالت حداقل شود از شدت کم تحریک شروع کرده تا بتدریج بدن به این حالت عادت کند.

نوار عصب معمولا توسط قرار دادن دو الکترود از جنس نمد که با سرم مرطوب شده اند و تحریک الکتریکی خفیف انجام می شود. تحریک عصب باعث تحریک عصب شده و موج عصبی حاصله توسط دو الکترود دیگر ثبت می شود. سرعت هدایت عصبی بر اساس فاصله بین الکترود های تحریک کننده و ثبت کننده و همچنین زمانی که طول کشیده موج حاصله درعصب این مسیر را طی کند محاسبه می شود. به جز موارد خاص ، همراه با تعین سرعت عصبی ،الکترو میوگرافی نیز انجام می شود .

اقدامات لازم برای تست نوار عصب:

تست نوار عصب و عضله آمادگی زیادی نمی خواهد.

• دمای بدن نباید پایین باشد
• از مصرف کرم وپماد خودداری شود
• لباس راحت پوشیده شود.
• برخلاف آزمایش خون ناشتا نباشید.

  بیمارانی که تست هدایت عصبی به تشخیص آنها کمک می کند:

•   نوروپاتی دیابتی
•   سندروم گیلن باره
•   نوروپاتی در اثر نارسای مزمن کلیه
•   سندرم کارپال تونل (گیر افتادن عصب در مچ دست)
•   آسیب شبکه عصبی گردن یا کمر
•   شارکوت ماری توث
•   بی حسی، مورمور شدن و گز گز دست و پا
•   فلج بلز (فلج عصب صورتی )
•   اختلال یا آسیب  در عصب اولنا ، مدین، رادیال،پروتئال. تیبیال

نکته:

در صورت داشتن پیس میکر قلبی به پزشک اطلاع داده شود.

نوار عضله

الکترو میو گرافی ( EMG, Electromyography  )

الکترو میو گرافی برای ارزیابی سلامت یک عضله یا عصب ان عضله انجام می شود. برای انجام این تست یک الکترود سوزنی در عضله وارد می شود وفعالیت الکتریکی عضله از این طریق ثبت می شود . نوع موج ایجاد شده بر صفحه مانیتور و صدای موج جهت تشخیص بکار می رود.

بعد از قرار داشدن الکترود از بیمار خواسته می شود که عضله خود را ابتدا به مقدار کم و سپس با درجات بیشتری منقبض کند. برای انجام تست فرد نباید گرسنه باشد و لباس راحتی پوشیده باشد.

این تست در افرادی که دچار آسیب عصبی یا ضعف عضلانی شده باشند انجام می شود. می توان به بیماریهای زیر اشاره نمود:

•  ضعف عضلانی
•  پلی میوزیت و التهاب عضله
•  میو پاتی/ دیستروفی عضلانی/ بیماری دوشن
•  سندرم تونل کارپ
•  آسیب عصب مدیان، اولنا ،رادیال، سیاتیک
•  آسیب شبکه عصبی
• درد  کمر ، درگیری و آسیب عصب سیاتیک
•  درد گردن
•  نوروپاتی محیطی
• گرفتگی عضلات
• گزگز و مورمور اندامها

سوزنهای استفاده شده یکبار مصرف می باشند. در صورت وجود اختلال خونریزی دهنده یا ،بیماری قلبی پزشک اطلاع داده می شود.

اصول الکترومیوگرافی:

بطور کلی برای حرکت عضله باید بخشی از عضله بنام واحد حرکتی فعال شود. واحد حرکتی  موتور یونیت نام دارد. حال هر موتور یونیت در نوار عصب دیدیه می شود. شکل موتور یونیت بصورت موج است. در بیماریهای مختلف ارتفاع موج حاصل از موتوریونیت تغییر می کند. تعداد موتوریونیتها تغییر می کند یا عرض موج حاصل از موتور یونیت تغییر می کند. موتور یونیت از فیبر عضله تشکیل شده است و شکل موتوریونیت بستگی به فیبر عضلانیدارد.  هر فیبر عضله برای ایجاد حرکت در خود جریان الکتریکی تولید می کند و در بیماریهای مختلف جریان الکتریکی ایجاد شده تغییر می کند. مثلا اگر آسیب عصبی وجود داشته باشد تعداد فیبرهیا عضلانی که فعال می شوند کم می شود. در بیماریهای مثل میوپاتی این فیبرهای عضلانی کوچکتر می شوند.

تفسیر نوار عصب و عضله: 

یافته های نوار عصب و عضله مثل تست آزمایشگاهی نمی باشند بلکه بر اساس شرح حال و معاینه بیمار نتایج تفسیر می گردند. پاسخ نوار عصب برای پزشک معالج ارسال می گردد و پزشک معالج بر اساس این تست تصمیم گیری کرده و درمان را شروع می کند.  نوار عصب و عضله در هر دو اندام انجام می شود زیرا اندام سالم معمولا بعنوان رفرانس محسوب شده و یافته های اندام مبتلا با اندام سالم مقایسه می گردد.

نوار عصب و عضله ام اس

در بیماریهایی که سیستم عصبی مرکزی را درگیر می کنند نوار عصب و عضله در اغلب موارد طبیعی است. در این حالت از تستهایی دیگری برحسب نیاز ممکن است استفاده شود که اووکد پتانسیل نامیده می شوند. گاهی برای رد کرد درگیری اعصاب محیطی همزمان از نوار عثصب استفاده می شود. مثلا بیمار ام اس ممکن است درگیری همزمان عصب در مچ دست داشته باشد. نوار عصب  و عضله در تشخیص بیماری ام اس کاربردی ندارد. گاهی نوار عصب برای رد کردن سایر علل گزگز و مورمور اندامها بکار می رود. البته نوعی از نوار عصب بنام اس ای پی SEP – Somatosensory evoked potential، ام ای پی Motor evoked potential  و تست بینائی  Visual evoked potential برای تشخیص مواردی از ام اس کاربرد دارد. این موارد در بیمارستان فیروزگر انجام می شوند.

عوارض نوار عصب و عضله:

استفاده از سوزنهای یکبار مصرف و رعایت بهداشت کلی باعث شده این تست عارضه خاصی نداشته باشد. در صورت وجود پیس میکر باید به پزشک اطلاع داد. در صورت مصرف وارفارین نیز پزشک باید اطلاع داشته باشد. گاهی بخصوص در افرادی که واریس دارند ممکن است درد محل سوزن زدن چند ساعت باقی بماند که ماساژ یخ به بهبود کمک می کند. افرادی که به درد حساس هستند در صورتی که مشکل زخم معده یا اختلال کلیه نداشته باشند می توانند دوساعت قبل از انجام تست قرص بروفن مصرف کنند. در نوار عصب و عضله هیچ داروئی تزریق نمی شود. بنابراین عارضه حساسیت وجود ندارد.

در افرادی که لنف ادم داشته باشد تا حد امکان سوزن زد نمی شود ولی اگر مجبور به تست سوزنی شدیم باید از بتادین برای استریل کردن استفاده نمود.

هزینه نوار عصب و عضله:

هزینه نوار عصب و عضله  در مراکز خصوصی و دولتی مثل سایر خدمات متفاوت است.قیمت نوار عصب و عضله دو اندام ۲۱ k  و چهار اندام ۳۱ k می باشد و عدد k  هر سال توسط وزارت بهداشت تعیین می گردد.  قیمت نوار عصب و عضله همچنین بستگی به این که دو اندام یا چهار اندام باشد یا تست خاصی درخواست شده باشد. یا قرارداد بیمه وجود داشته باشد متفاوت است. هزینه سوزنهای مختلف نیز متفاوت است.

نوار عصب و عضله در کودکان 

نوار عصب و عضله اطفال شبیه به بالغین است اما مشکلات خاص خود را داردذو بررسی هایی که در بالغین انجام می شود شامل نوار عصب، نوار عضله و بررسی سرعت هدایت عصبی در کودکان نیز انجام میشود. اما در شیر خواران و کودکان باید موارد مربوط به رشد سیستم عصبی مد نظر قرار گیرد . مثلا در شیرخواران سرعت هداایت عصبی پایین تر از بالغین است. در کوردکان امکان مطالعه همگی اعصاب مانند بالغین نمی باشد بنابراین بر اساس شرح حاال موارد ضروری باید بررسی شود. انجام نوار عصب کودکان نیاز به مهارت دارد تا بسرعت تست انجام شود.  شایعترین مشکلاتی که کودکان برای نوار عصب و عضله ارجاع می شوند شامل ضعف عضلانی  یا اختلاات ژنتیکی عصب و عضله است. ضعف اندام فوقانی بعلت آسیب شبکه عصبی یکی دیگر از موارد شایعی است که کودکان جهت انجام نوار عصب و عضله به متخصصین طب فیزیکی و توانبخشی ارجاع می شوند.

نوار عصب و عضله در اختلالات محل اتصال عصب به عضله  

اختلال محل اتصال عصب به عضله یا نروموسکولار جانکشن باعث ایجاد طیفی از بیماریها می گردد که شایعترین آنها بیماری میاستنی گراو است. تست تحریکی مکرر یا تست و تست بررسی فیرهای منفرد یا سینگل فایبر برای بررسی اختلالات نروموسکولار انجام می شود.

نوار عصب و عضله صورت 

در مواردی ضعف عضله صورت ایجاد می شود. یکی از شایعترین آنها فلج بلز یا فلج صورت نام دارد.  گاهی فلج صورت بعلت سکته در مغز است و گاهی مشکلات ساقه مغز باعث ضعف صورت می شود اما علت شایع ضعف عضلات صورت فلج بلز است.  نوار عصب صورت در تعیین محل ضایعه(ساقه مغز یا قسمت محیطی مغز)  نوع ضایعه، شدت ضایعه عصبی و احتمال بهبود آن کمک زیادی می کند.  نوار عصب در موارد دیگری مثل اختلال در زبان، دردهای صورت و مشکلات سایر اعصاب جمجمه کاربرد دارد.

طب الکترودیاگنوز چیست:

طب الکترودیاگنوز تشخیص بیماریهای مختلف از طریق ثبت و تفسیر جریانهای الکتریکی بدن است.  طب الکترودیاگنوز شامل نوار عصب و عضله- تست پتانسیل برانگیخته پوست، تست پتانسیل حرکتی برانگیخته، تستپتانسیل برانگیخته بینائی و شنوایی است. تستهای متعددی در طب فیزیکی و توانبخشی برای تشخیص بیماریهای مختلف استفاده می شود. البته تسهتایی مثل نوار مغز و یا نوار قلب هم در تست الکترودیاگنوز مطرح است که مربوط به رسته های مغز و اعصاب و قلب می باشند.