تشخیص اختلالات عصبی با نوار مغز!

به این نکته باید توجه داشت که تنها راه تشخیص مشکلات مغز و اعصاب گرفتن شرح حال و انجام معاینه بالینی فرد است و هیچ روش قطعی دیگری برای تشخیص بیماری چون میگرن در دنیا کشف نشده است.

در چه شرایطی پزشک، نوار مغز تجویز می کند؟

یک پزشک ماهر می تواند تنها با توجه به شرح حال بیمار و ماهیت و تعداد و شدت حملات سردرد و معاینه بالینی او به تشخیص بیماری رسیده و آن را درمان کند. ولی درصورتی که پزشک طی شرح حال یا انجام معاینه بالینی به نکته مشکوک یا مبهمی برخورد کند ممکن است نوار مغز و یا یکی از روشهای مختلف جهت بررسی بافت مغز و عروق خونرسان آن از جمله سی تی اسکن یا ام ار ای مغز و یا سی تی انژیوگرافی و یا ام ار انژیوگرافی استفاده نماید.

نوار مغز طبیعی و غیر طبیعی

نوار مغز در تشخیص بیماری چون میگرن کمکی نمی کند و نوار مغز افراد مبتلا به میگرن کاملا طبیعی است. در ضمن باید دانست که درصد کمی از افراد نرمال جامعه ممکن است نوار مغز غیرطبیعی داشته باشند. لذا نوار مغز غیر طبیعی در افراد مبتلا به میگرن اثبات کننده یا رد کننده هیچ بیماری خاصی نیست.  نکته دیگر این است که دیدن امواج میگرن در نوارمغز، یک باور غلط بوده و از نظر علمی در نوار مغز افراد مبتلا به میگرن هیچ یافته اختصاصی برای اثبات یا رد میگرن دیده نمی شود.

درباره دمانس یا بیماری زوال

دمانس یا بیماری زوال در واقع به مجموعه ای از اختلالات ذهنی شامل اختلال حافظه و اختلال شناختی و رفتاری گفته می شود که درنهایت باعث اختلال در عملکرد روزانه بیمار میشود. بیماری الزایمر در واقع شایعترین فرم دمانس تلقی میشود و عمدتا در افراد مسن ایجاد می شود.

امروزه با افزایش اگاهی افراد جامعه نسبت به بیماری الزایمر و سایر انواع دمانس یک ترس عمومی در جامعه نسبت به این بیماریها ایجاد شده و بسیاری از افراد جوان که دچار اختلالات اضطرابی و یا افسردگی هستند و در اثر اختلال تمرکز دچار فراموشی و اختلال حافظه شده اند؛ برای تشخیص زودرس انواع مختلف دمانس از جمله الزایمر به متخصصین مغز و اعصاب مراجعه می کنند.

متخصص مغز و اعصاب می تواند با گرفتن شرح حال دقیق از بیمار و در صورت لزوم همراهان بیمار و نیز معاینه بالینی به تشخیص های احتمالی صحیح رسیده و در صورت لزوم برای تایید تشخیص از برخی از یافته های ازمایشگاهی و نیز تصویربرداری مغزی از جمله ام ار ای استفاده کنند.

در این میان گاهی و در موارد پیشرفته دمانس می توان از نوار مغز برای افتراق انواع مختلف دمانس استفاده کرد. ولی نوار مغز برای تشخیص مراحل اولیه، خفیف و زودرس دمانس معمولا کاربردی ندارد. در واقع باید گفت که نوار مغز در بسیاری از موارد دمانس به ویژه در مراحل اولیه بیماری طبیعی بوده و نمی توان از نوار مغز به عنوان یک وسیله غربالگری برای تشخیص زودرس دمانس استفاده کرد.

تشخیص میزان خونرسانی با نوار مغز 

نوارمغز هر فرد در واقع امواج الکتریکی ایجاد شده توسط سلولهای عصبی مغز ان فرد را ثبت کرده و هیچ ارتباطی با میزان خونرسانی مغز ندارد. برای بررسی خونرسانی مغز باید از روشهای تشخیصی دیگری مثل انواع مخصوصی از سونوگرافی و یا سی تی انژیوگرافی یا ام ار انژیوگرافی استفاده نمود. در گذشته های دور و قبل از اختراع این روشهای تصویربرداری عروق مغز و صرفا به خاطر نبود امکانات تشخیصی، گاهی پزشکان از تغییرات امواج نوار مغز به عنوان کلیدی برای تشخیص بعضی از اختلالات خونرسانی مغز استفاده می کردند. ولی دقت این روش بسیار پایین بوده و به همین دلیل روشهای جدیدی برای بررسی عروق مغز و خونرسانی مغز در دنیا ایجاد شده و مورد استفاده همگان قرار گرفته است. باید دانست که استفاده از نوار مغز به عنوان روشی برای ارزیابی خونرسانی مغز در دنیای امروز؛ در واقع چیزی جز بازگشت به علم یک قرن پیش نیست. بهتر است در صورت وجود هر علامت عصبی جدید و مداومی از جمله سردرد، سرگیجه، اختلال بلع، اختلال تکلم، فلج اندامها یا هر علامت دیگری به پزشک مراجعه کرده و به تشخیص وی براساس شرح حال و معاینه بالینی اعتماد کنیم. بیایید با افزایش دانسته های خود؛ از انجام اقدامات تشخیصی بی فایده و غیرضروری جلوگیری کنیم.

ثبت امواج الکتریکی با نوار مغز

نوار مغزی در واقع امواج الکتریکی ایجاد شده توسط سلولهای عصبی موجود در مغز بوده که توسط تعدادی الکترود که روی پوست سر نصب می شود؛ ثبت میگردد. برای ثبت یک نوار مغزی استاندارد حداقل ۲۰ دقیقه زمان لازم بوده و در طی ثبت امواج مغزی علاوه بر ثبت امواج در حالت ارام و ثابت باید از مانورهای مختلفی مثل باز و بسته کردن مکرر پلکها، تنفس تند و عمیق و استفاده از نورهای شدید نیز کمک گرفت تا دقت تشخیصی افزایش یابد.

کاربرد نوار مغزی در علوم پزشکی

• مهمترین کاربرد نوار مغز تایید تشخیص تشنج است. تشنج در واقع یک حمله ناگهانی بصورت افت هوشیاری و حرکات غیرطبیعی در سر و چشمها و بدن افراد است که به دنبال ایجاد ناگهانی امواج الکتریکی غیرطبیعی در مغز افراد ایجاد می شود. اینکه چه عاملی باعث ایجاد این امواج غیر طبیعی میشود خود نیاز به بحثی مفصل دارد که در این گفتار نمیگنجد. به این ترتیب گاهی می توان با ثبت این امواج غیرطبیعی در فواصل حملات تشنج در یک فرد، ابتلای فرد را به بیماری اثبات کرد. البته باید گفت که گاهی ممکن است علیرغم وجود تشنج واقعی، امواج غیرطبیعی در نوار مغزی یک فرد دیده نشود. در واقع نوار مغزی غیرطبیعی در فردی که سابقه یک نوبت تشنج دارد، تایید کننده بیماری او بوده ولی نوار مغزی نرمال رد کننده بیماری نمیباشد و ممکن است فرد مبتلا به تشنج نوار مغزی کاملا نرمال داشته باشد. به این ترتیب باز هم به اهمیت شرح حال کسب شده از بیمار و شاهدان عینی تشنج برای تایید تشخیص و شروع درمان باید اذعان نمود.
• با کمک نوار مغز گاهی میتوان کانون ایجاد کننده حملات تشنج را در مغز مشخص کرده و بر این اساس در مورد نوع و نحوه درمان تصمیم گیری نمود.
• با کمک نوار مغز میتوان حملات تشنج واقعی را از تشنج های کاذب (حملاتی از حرکات غیرطبیعی شبیه به تشنج که در زمینه مشکلات روحی رخ میدهند) افتراق داد.
•  گاهی می توان برای افتراق حملات تشنج از سنکوپ (افت ناگهانی هوشیاری در اثر کاهش خونرسانی به مغز) از نوار مغزی کمک گرفت.
• نوار مغزی برای تایید تشخیص برخی از بیماریها از جمله برخی از انواع دمانس های سریعا پیشرونده و نیز برخی از عفونتهای مغزی مثل انسفالیت هرپسی کمک کننده است.
• نوار مغزی گاهی برای تعیین علت افت هوشیاری در بیماری که هیچ علتی برای افت هوشیاری وی وجود ندارد کمک کننده است.