روش تشخیص و درمان ضربه مغزی
ضربه مغزی یک آسیب مغزی غیرمخرب و غیرمادرزادی است و معمولا به واسطه یک ضربه شدید بیرونی رخ می دهد و علاوه بر کاهش یا تغییر دادن سطح هوشیاری، می‌تواند به طور دائم یا موقت منجر به نقص در عملکردهای شناختی، جسمانی و روانی شود.
علت ضربه مغزی:
- سقوط یا زمین خوردن
- تصادفات سواره و پیاده
- حوادث ناشی از برخورد (برخورد اجسام به سر و بالعکس)
- درگیری‌های خشونت آمیز
انواع ضربه مغزی
ضربه‌هایی که تمامی مغز را درگیر می‌کنند، باعث «آسیب‌های منتشر» می‌شوند. انواع آسیب‌های منتشر عبارتند از:
- کانکاشن یا تکان مغزی، یک ضربه مغزی خفیف است که باعث کاهش کوتاه مدت سطح هوشیاری میشود.
- ضایعات منتشر آکسونی، عبارتند از برش و کشش سلول‌های عصبی در سطح سلولی.
- خونریزی تحت عنکبوتیه‌ی تروماتیک، به خونریزی در فضای اطراف مغز گفته میشود. در این حالت، خون روی سطح مغز پخش شده و باعث عوارض مختلفی میشود.
آسیب‌هایی که به نواحی خاصی از مغز وارد می‌شوند «صدمات مغزی» کانونی نام دارند، انواع صدمات مغزی کانونی عبارتند از:
- کوفتگی، عبارت است از یک کبودی که به دلیل وارد آمدن ضربه شدیدی به مغز، در ناحیه‌ای از آن ایجاد میشود
- هماتوم، یک لخته خونی ناشی از پارگی یک رگ خونی است. هماتوم می‌تواند کوچک بوده یا رشد کند و به مغز فشار بیاورد
- آنوریسم مغزی، یک رگ خونی ضعیف در مغز است که گاهی اوقات به شکل غیرمنتظره‌ای پاره میشود. آنوریسم‌ها معمولاً هنگام استرس یا وارد آمدن ضربه به مغز پاره می‌شوند.
علائم ضربه مغزی
علائم اگرچه تا حدود زیادی به نوع ضربه مغزی بستگی دارند، اما در کل می‌توانند شامل هر یک از موارد زیر باشند:
- استفراغ
- خواب‌آلودگی
- سردرد
- گیجی
- فلج
- کما
- کاهش سطح هوشیاری
- گشاد شدن مردمک چشم
- تغییرات بینایی (تاری دید یا دوبینی، عدم تحمل روشنایی، بی‌حرکت شدن چشم، نابینایی)
- خروج مایع مغزی نخاعی (که می‌تواند شفاف یا همراه با خون باشد) از گوش‌ها یا بینی
- سرگیجه
- مشکلات تنفسی
- کند شدن نبض
- کاهش سرعت تنفس، همراه با افزایش فشار خون
- وزوز گوش
- مشکلات شناختی
- نشان دادن واکنش‌های عاطفی نامناسب
- اختلالات گفتاری (لکنت زبان، ناتوانی در درک واژه‌ها و/یا شمرده سخن گفتن)
- مشکل بلع
- بی‌حسی یا گزگز بدن
- افتادگی پلک‌ها یا ضعف عضلات صورت
- بی‌اختیاری ادرار یا مدفوع
عوارض ضربه مغزی
ضربه مغزی می تواند بر تمامی جنبه‌های زندگی مصدوم، از جمله توانایی‌های جسمانی و روانی و همچنین عواطف و شخصیت وی، تأثیر منفی بگذارند. این نوع آسیب‌ها نیازمند درمان توسط یک متخصص مغز و اعصاب و مراقبت‌های خاص پزشکی هستند.
تشخیص ضربه مغزی توسط پزشک
متخصص مغز و اعصاب ابتدا سؤالاتی را در مورد نحوه و شرایط رخ دادن آسیب پرسیده و با انجام یک معاینه، ناحیه سر را لحاظ وجود هرگونه علائم تروما از جمله کبودی یا تورم بررسی می‌کند. به علاوه، در چنین مواردی معاینه عصبی بیمار نیز ضروری است؛ در این نوع معاینه، متخصص مغز و اعصاب از معیار کُمایِ گلاسکو، که یک تست ۱۵ نقطه‌ای برای دسته‌بندی شدت آسیب‌دیدگی به انواع خفیف، متوسط یا شدید است استفاده میشود. در اینجا، متخصص مغز و اعصاب توانایی بیمار در زمینه‌‌های زیر را بررسی می‌کند:
- باز کردن چشم‌ها
- توانایی دادن پاسخ صحیح به پرسش‌های جهت‌یابی
- توانایی پیروی از دستورها.
در پایان اعداد به دست آمده از تمام فعالیت‌ها با یکدیگر جمع می‌شوند تا امتیاز کلی معیار کُمایِ گلاسکو به دست بیاید. سپس، متخصص مغز و اعصاب برای کمک به تشخیص، دستور به انجام آزمایش‌های بیشتری می‌دهد. این آزمایش‌ها عبارتند از:
- سی‌تی‌اسکن (توموگرافی رایانه‌ای)
- ام‌آرآی (تصویربرداری با تشدید مغناطیسی)
- ام‌آراس (طیف‌سنجی تشدید مغناطیسی)
تشخیص سرپایی ضربه مغزی
فردی که دچار ضربه مغزی شده را اگر ظرف ۳ ساعت به بیمارستان منتقل شود، کادر درمان می توانند عوارض این ضربه را بطور کامل از بین ببرند. ولی تشخیص این حادثه و رساندن مصدوم به بیمارستان ظرف ۳ ساعت کار مشکلی است چون درحالت عادی چند ساعتی طول می کشد تا عوارض این ضربه خود را نشان دهد.
متاسفانه ممکن است فرد دچار صدمات جدی در ناحیه مغز شده باشد درحالی که اطرافیان اصلا متوجه هیچ علامت یا نشانه ای نشوند. به همین منظور پزشکان توصیه می کنند که در چنین شرایطی این سه پرسش ساده را در ذهن بسپارید و در اولین فرصت از مصدوم بخواهید:
- از مصدوم بخواهید که لبخند بزند.
- از وی بخواهید که هر دو دست خود را از بازو کاملا بلند کند
- از مصدوم بخواهید که یک جمله ساده و مرتبط با زمان و شرایط اطراف خود بسازد. (مثلا الان ساعت چند است)
اگر مصدوم در پاسخگویی به هر یک از این سه مورد دچار مشکل شد سریعا مصدوم را به بیمارستان برسانید. بعد از اینکه تشخیص داده شد که افراد غیرمتخصص نیز تنها با این سه پرسش می توانند به ضعف عضلات صورت، مشکل در حرکت بازوها و یا مشکل در تکلم پی برده و با انتقال سریع مصدوم به مراکز درمانی از مرگ مصدوم جلوگیری کنند از عموم مردم خواسته شد که این سه پرسش را به خاطر سپرده و در موقع لزوم از آن استفاده نمایند.
درمان ضربه مغزی
بهبودی از یک ضربه مغزی به موارد زیر بستگی دارد:
- پلاستیسیته مغز
- توانایی بدن برای تولید مجدد
- ترمیم سلول‌های عصبی
- تلاش بیمار برای بازآموزی و جبران توانایی‌های از دست رفته
آیا این نوشته برایتان مفید بود؟
