بیماری ام اس در واقع یک عارضه در سیستم عصبی مغز و نخاع است و به علت بیماری در سیستم ایمنی بدن رخ می دهد.  MS با تخریب پوسته میلین، بر روی اعصاب و نخاع و ایجاد اسکار زخم روی آن در رد و بدل پیامهای عصبی، بین مغز و عضلات تاثیر می گذارد و همین موجب می شود تا بیمار، دچار مشکلاتی در اندامها و مخصوصا اندامهای حرکتی شود.

بیماری ام اس چرا به وجود می آید؟ 

بسیاری از بیماران وقتی به متخصص مغز و اعصاب مرتجعه می کنند و متوجه تشخیص MS می شوند با ترس و حیرت سوال می کنند مگر می شود من دچار MS شوم، من سابقه خانوادگی ندارم، سیگار نمی کشم، الکل مصرف نمی کنم، ورزشکار هستم و …

ولی MS بنا به دلایل مختلف رخ می دهد و هیچ کدام از دلایل فوق نمی توانند باعث شوند که MS رخ ندهد به هر حال :

هنوز هم دلایل MS به نوعی ناشناخته مانده است ولی دانشمندان فکر می کنند ترکیبی بین عوامل محیطی و ژنتیکی می تواند باعث آن شود.

این عوامل مثل یک صدمه و آسیب به پوسته اعصاب بر اثر زمین خوردن و یا ضربه خوردن، عوامل ژنتیکی و امثال آن از دلایل مطرحی هستند که در رفرنس های مختلف آمده است.

عوامل محیطی عفونت های ویروسی، کمبود ویتامین D3، رادیاسیون (درمان رادیواکتیو)، اشعه و مشکلات تغذیه هم می باشد.

در این بیماران با از دست رفت پوشش محافظی که بر روی اعصاب کشیده شده و به نام میلین نامیده می شود علائم ناتوانی شروع می شود.

علائم بیماری ام اس 

علائم ام اس بسته به میزان و محل تخریب ایجاد شده در اعصاب متفاوت است، برخی از بیماران با ام اس شدید ممکن است توانایی راه رفتن را به طور کامل از دست بدهند و یا اینکه برای راه رفتن به کمک دیگران نیازمند باشند و برخی دیگر از بیماران نیز ممکن است در یک مدت و دوره بهبودی طولانی هیچ علامتی را تجربه نکنند.

• اولین عارضه در بیماران MS که دچار اختلال بلع هستند به صورت پنومونی وسیع و سندروم زجر تنفسی ظاهر می شود.
• از دیگر عوارض، عفونت های ناشی از بی حرکتی بیمار است از جمله زخم بستر و و عفونتهای ارولوژی
• زمین خوردن های بیمار و سقوط های مکرر به دلیل عدم تعادل و ضعف حرکتی و تعادلی در بیمار ام اس یکی دیگر از عواقب آن محسوب می شود که می تواند منجر به آسیبهای شدید در قسمتهای مختلف بدن و سپس مرگ شود
• عارضه جدی بعدی بیماری MS افسردگی ماژور و اقدام به خودکشی است، بنابراین حتی بیمار با ظرفیت های کامل حرکتی هم احتمال اینکه مرگ زودرس در MS را تجربه کند هست.

عوارض ام اس

داروهایی که در حال حاضر برای ام اس مطرح می شوند با جلوگیری از حمله ها و کاهش سرعت پیشرفت بیماری، کمک کننده هستند و علائم ام اس را کنترل می کنند ولی به هر حال عواقب بیماری ام اس می تواند شامل مواردی از این قبیل نیز باشد

• بی حسی و یا ضعف در اندامها : بی حسی و ضعف در یک سمت بدن و یا یک نیم تنه
• احساس شوک الکتریکی که به آن لرمیت هم گفته می شود که مخصوصا در موقع خم کردن گردن اتفاق می افتد
• لرزش و عدم هماهنگی در راه رفتن
• مشکلات بینایی ، تاری دید، دوبینی ، نابینایی یا کم بینایی در یک یا هر دوچشم
• لکنت زبان، خستگی، سوزن سوزن شدن و بی حسی اندامها، مشکلاتی در عملکرد روده ها و مثانه

عاقبت بیماران ام اس چه می شود؟ 

در واقع پاسخ به این سوال مشکل است، تجربه شخصی من و مطالعاتم موید این موضوع است که MS به خودی خود منجر به مرگ بیمار یا کوتاه شدن عمرش نمی شود ولی عوارض همراه با MS به خصوص در مراحل پیشرفته بیماری می تواند منجر به مرگ بیمار شود.

در یک مقایسه مشابه بین HIV و MS (ام اس) از نظر طول عمر و پیشرفت بیماری می توانم بگویم در HIV هم وقتی بیمار وارد مرحله AIDS می شود به علت نقص ایمنی مثل عفونت های فرصت طلب به پایان زندگی خود می رسد.

انواع ام اس

• شایعترین فرم MS،  آر آر ام اس به صورت عود  شونده – بهبودیابنده است، در این حالت علائم حمله ممکن است بین ۲ تا ۶ هفته ادامه داشته باشد، در مواردی هم چند روز ادامه خواهد داشت. بعد از دوره حمله علائم بهبود پیدا می کند و یا از بین می روند.
  از هر ۱۰ بیمار MS تقریبا ۹  نفر درگیر این نوع آن هستند ولی علائم آن و طول دوره آن از یک بیمار تا یک بیمار دیگر متفاوت است و بستگی به محل و میزان تخریب پوشش میلین دارد.
• نوع بعدی MS ثانویه و پیشرونده است که برخی از افراد دچار آر آر ام اس به این سمت پیش می روند و علائم آنها به سمت بدتر شدن می رود بدون آنکه دوره بهبودی وجود داشته باشد.
• Ms پیشرونده اولیه نوع سوم آن است که علائم از ابتدا شروع به بدتر شدن می کند و در آن بهبودی حاصل نمی شود، از ۱۰ نفر بیمار MS  ممکن است ۱ نفر مبتلا به این نوع ام اس شود.
• ام اس خوش خیم : به نوعی از ام اس گفته می شود که بیمار تنها چند بار با حمله در طول عمر خود رو به رو می شود و علائم جدی بروز نمی کند.

آر آر ام اس چیست؟

آمار بالایی از بیماران MS در این دسته هستند، نوعی که در واقع به این معناست که بیمار در زمان عود بیماری دچار حمله شده و یک و یا چند اندام از وی تحت تاثیر قرار می گیرد، پس از آن علائم به طور کامل و یا نسبی بهبود یافته و تا عود بعدی که ممکن است چند ساعت تا چند سال بعد اتفاق بیافتد بیمار مشکل چندانی نخواهد داشت.

پی پی ام اس چیست؟

حدود ۱۵ درصد از بیماران ام اس در این دسته هستند، بیمارانی که در بدترین حالت بیماری قرار گرفته و علائم آن به طور روزانه افزایش می یابد، در این مورد دکتر مغز و اعصاب با تجوز داروهای از بین برنده علائم سعی در کنترل روند بیماری و جلوگیری از اختلال در زندگی فردی و اجتماعی او می کند

درمان ام اس

اگر با یک متخصص مغز و اعصاب درباره درمان ام اس صحبت کرده باشید دکتر مغز و اعصاب قطعاً به شما عنوان کرده که درمانی برای بیماری ام‌اس وجود ندارد و همین علتی برای وحشت برانگیز بودن بیماری ام‌اس شده است، ولی در عین حال بایستی بدانید که داروها و درمانهای کنترلی که کشف و تولید شده است، کمک های بسیار زیادی را به بیماران نموده تا سیر و روال عادی زندگیشان را طی  کنند و با مصرف این داروها تا حدود زیادی علائم ام‌اس از بین می رود، پس قبل از اینکه به سراغ ناامیدی بروید به کنترل علائم فکر کنید و چه بسا در همین اثنا دانشمندان با توجه به تلاش‌های زیادی که بر روی آن دارند، بتوانند راه حل و درمان بیماری ام اس  را کشف کنند.

بیماری ام اس یک بیماری خود ایمنی است به شکلی که در آن سیستم ایمنی بدن به تصور اینکه میلین یک سلول خارجی و حمله کننده است به آنها حمله می کند و شروع به تخریب این سلولها می نماید، به این دلیل در درمان ام اس بر روی سرکوب سلولهای ایمنی متمرکز می شوند و دارها تا حد زیادی به کنترل این سیستم می پردازد.

داروهای کنترل کننده ام اس

اگر بیمار دچار بیماری ام اس عود شونده – فروکش کننده شده باشد که به اصطلاح به آن آر آر ام اس RRMS نیز گفته می شود به این معنی است که شرایط محیطی جزء عمل کننده ها برای او است و دکتر مغز و اعصاب (پزشک متخصص مغز و اعصاب ) ممکن است ابتدا از داروهای کنترل کننده علائم ام اس برای درمان ام اس بیمار، استفاده کند؛ این داروها سیر بیماری شما را کم و از حملات زودر جلوگیری می کنند.

در واقع بیماری ام اس زمانی به وجود می آید که سیستم ایمنی بدن شما (سیستم ایمنی سیستمی است که در بدن شما نسبت به میکروبها مقابله می کند) به پوشش میلین و اعصاب شما حمله می کنند و باعث تخریب این پوسته می شوند به این ترتیب لازم است که برای درمان ام اس سیستم ایمنی ضعیف تر شود تا حمله به پوشش میلین را متوقف کند، کاری که داروهای کنترل کننده علائم انجام می دهند در واقع همین است، این داروها با مقابله ای که نسبت به سیستم ایمنی بدن شما می کنند، می توانند آن را برای حملات مجدد ضعیف کنند.

داروهای کنترل کننده علائم ام اس به شکل تزریق زیر پوستی و یا تزریق عضلانی استفاده می شوند، این تزریق در برخی موقع ممکن است پوست شما را دچار خارش، قرمزی و یا التهاب کند.

بتا اینترفرون ها

یکی از معمول‌ترین داروهایی که متخصص مغز و اعصاب برای درمان ام اس به کار می برد بتا اینترفرون ها هستند، داروهای بتا اینترفرون شدت و فرکانس عوارض ام اس را کم می کنند، هز جمله عوارضی که ممکن است بیمار در درمان ام اس با اینترفرون ها مواجه شود حالت هایی شبیه به آنفولانزا از قبیل درد، خستگی و تب و لرز است که البته بعد از چند ماه به طور معمول این علائم از بین می روند ولیکن داروها امکان ابتلا به عفونت را کمی بالا می برد و این موضع به این دلیل است که داروها از تعداد گلوبولهای سفید کم می کنند تا جلوی حمله به پوسته میلین گرفته شود و بیماری کنترل شود.

این داروها عبارتند از (بتافرون در درمان ام اس )

• اونکس (اینترفرون بتا – یک ای)
• بتاسرون (اینترفرون بتا – یک بی)
• اکستاویا (اینترفرون بتا – یک بی)
• پلگریدی (پرگینترفرون بتا – یک ای)
• ربیف (اینترفرون بتا – یک ای)

گلاتیرامر

این دارو جلوی حمله سیستم ایمنی شما را به میلین می گیرد و از اعصاب شما محافظت می کند

تریفلونوماید

دارویی در درمان ام اس که به شکل تبلت و یا قرص است و شما آن را به صورت یک بار در روز مصرف می کنید، پزشک مغز و اعصاب با مواجهه با بیمارانی که از این دارو استفاده می کنند عوارض شایع آن را اسهال، آزمایشات کبدی غیرطبیعی، تهوع و ریزش مو  عنوان می کند و به این علت که مشکلات کبدی می توانند مسائل زیادی را در زندگی شخص به وجود بیاورند و نیز می توانند مشکلاتی را به عنوان نقایص مادر زادی ایجاد کنند دکتر مغز و اعصاب به طور نظم آزمایشات کبدی تجویز می کند تا از وضعیت کبد شما با اطلاع باشد، مصرف این دارو در دوران بارداری ممنوع است و اگر قصد باردار شدن هم داشته باشید باید حتما قبل از آن با پزشکتان مصرف این دارو را مطرح کنید، زیرا این دارو مدت زمان زیادی در بدن شما باقی خواهد بود.

فینگولیمود

مصرف این قرص نیز یکی از راه‌های درمان ام اس است، فینگولیمود قرص تجویزی پزشک مغز و اعصاب برای مصرف یک بار در روز است، اگر شما آبله مرغان نگرفته باشید باید در درمان با این دارو نسبت به آبله مرغان واکسینه شوید، عوارض جانبی شایعی که دکتر مغز و اعصاب در مشاهده بیماران خود با آن مواجه می شود سردرد، اسهال، کمردرد، سرفه و آزمایشات کبدی غیر طبیعی است و از آنجائیکه مصرف این دارو می تواند ضربان قلب شما را کاهش دهد زمانی که برای اولین بار می خواهید این دارو را استفاده کنید دکتر مغز ( پزشک متخصص مغز و اعصاب ) از نزدیک شرایط شما را کنترل کرده و در کنار شما می ماند.

تحقیقات نشان داده ای دارو با بیماری چندکانونی و پیشرونده ای به نام لکو آنسفالوپاتی (PML) که یک عفونت مغزی است در ارتباط قرار می گیرد.

دی متیل فومارات

یک قرص برای کنترل علائم ام اس که به صورت دوبار در روز استفاده می شود، این دارو می تواند منجر به کاهش سلولهای ایمنی بدن بیمار شود، به همین خاطر دکتر متخصص مغز و اعصاب مرتباً با آزمایش خون وضعیت بیمار را مانیتورینگ می کند تا بر روی ایمنی بدن وی کنترل داشته باشد.

از شایعترین عوارض این دارو می توان به برافروختگی و قرمزی صورت که به آن فلاشینگ هم گفته می شود اشاره کرد و پس از آن معده درد، اسهال و تهوع از دیگر عوارضی هستند که ممکن است باعث آزار بیمار شود.

بر اساس تحقیقات انجام گرفته یک جزء فعال از این ماده (به طور مشابه در تکفیدرا) می تواند با بیماری لکوآنسفالوپاتی چهار کاناله (PML) مرتبط باشد.

داروهای دیگری در درمان ام اس هستند که باید به شکل تزریق وریدی در بیمارستان و زیر نظر متخصص مغز و اعصاب انجام شوند ولیکن شما هر چند ماه یکبار به بیمارستان مراجعه می کنید و لازم نیست به طور مرتب از این داروهای درمان ام اس استفاده کنید.

ناتالیزوماب و اکری زوماب

از دیگر انتخاب ها در درمان ام اس اگر دیگر داروها نتوانند جوابگو باشند، اثر ناتالیزوماب (تایسبری ) و اکری زوماب هستند، داروی ناتالیزوماب (تایسبری ) مانع از دریافت سلولهای ایمنی به وسیله سلولهای عصبی مغز و نخاع می شوند (در واقع جایی را که می تواند منجر به آسیب به اعصاب شود را ایزوله می کنند) و اکری زوماب دارویی است که جذب سلولهای B مرکزی می شود و مانع سلولهای ایمنی برای حمله به بدن شما می شود، این داروها نیز با PML در ارتباط هستند و به همین دلیل نیز شما باید مرتبا زیر نظر دکتر مغز باشید تا با آزمایش خون شرایط شما را بازبینی کند.

 راه نهایی درمان ام اس

داروهای شیمی درمانی در درمان کنسر (سرطان) هستند این داروها زمانی برای درمان ام اس به کار می آیند که بیمار ام اس به دیگر واسطه ها پاسخ ندهد، به کمک این داروها سیستم ایمنی بدن محدود می شوند و دیگر نمی توانند به سلولهای اعصاب حمله‌ور شوند، نوانترون به این دلیل که می تواند منجر به آسیب قلبی و لوسمی شود جزئی از داروهای جعبه سیاه در FDA سازمان غذا و دارو است.

توصیه متخصص مغز و اعصاب 

اگر شما از دیگر داروهای درمان ام اس استفاده می کنید و عوارض کمی از آنها دریافت می کنید این عوارض پس از مدتی از بین می روند و نیازی به درمان آنها نیست، به هر حال ام اس یک بیماری نسبتاً سخت محسوب می شود که لازم است بیمار تحت درمان و تحت کنترل پزشک متخصص مغز و اعصاب باشد و دکتر مغز لازم است که به طور مداوم بیمار خود را مانیتور و رصد کند.

اگر پیشرفت این بیماری توسط داروهای درمان ام اس کند شود و یا در مواردی متوقف شود بیمار می تواند به زندگی عادی خود ادامه دهد و به جای این سوالات خسته کننده و کسالت آور برای خودش که مثلا ام اس یک بیماری کشنده است و یا من ام اس دارم و زندگی برایم سخت شده به این فکر کنید که با کنترل علائم ام اس شما زندگی تان را می کنید و در عین حال پزشکان مغز و اعصاب و دانشمندانی که به طور مداوم در حال جستجوی دارویی برای درمان این بیماری هستند با توجه به اینکه امید های بسیار خوبی را در نتایج اخیرشان به دست آورده اند به شما کمک می کنند تا زندگی بهتری داشته باشید و چه بسا به زودی به درمان قطعی ام اس هم دست پیدا کنند.

دکتر بتول دادخواه متخصص مغز و اعصاب