تشخیص و درمان نوروپاتی!

نوروپاتی اختلال رشته‌های اعصاب محیطی است؛ اعصابی که وارد نخاع و مغز شده (شامل خود مغز و ساقه آن است) یا از آنها بیرون می‌رود. اعصابی را که وارد می شود، حسی و آنهایی را که بیرون می‌رود، حرکتی می‌گوییم. هر یک از اینها چنانچه به تنهایی یا باهم صدمه ببینند، می توانند در حس و جنبش فرد بیمار اختلالاتی پدید آورند.

درباره بیماری اتیولوژی 

این اختلال به علل مختلف ظهور میکند که با اهمیت‌ترین آن‌ها بیماری‌های متابولیکی است و در حقیقت سردسته آن‌ها مرض قند است. از بیماریهای دیگر می توان به کم‌کاری تیروئید، بیماری‌های روماتیسمی، عروقی و کم‌خونی‌ها در بیماری اتیولوژی اشاره کرد.

ویروس هایی که باعث نوروپاتی می شوند؟

برخی ویروس‌ها نیز می تواند نوروپاتی ایجاد نماید. یکی از این ویروس‌های پرخطر زوناست. نوع دیگر سندرمی بنام نشانگان گیلن‌باره است. دلیل این بیماری هنوز به درستی مشخص نشده است، ولی بیشتر بعد از مبتلا شدن به آنفلوآنزا و زکام (سرماخوردگی) آشکار می شود.

در بیماری گیلن باره، دستگاه ایمنی به غلط به اعصاب بدن حمله و آن‌ها را خراب میکند. البته مواد کیمیایی (شیمیایی) مانند داروهای شیمی‌درمانی، بعضی داروهای بیماری بدخیمی (سرطان)، در پیدایش این اختلال دخیل است، ولی بایست گفت با همه امکانات و دانش پزشکی هنوز قادر نیستیم در برخی موارد به درستی جواب شایسته‌ای برای علت بیماری ارائه کنیم.

 آسیب اعصاب محیطی چه علائمی دارد؟ 

نشانه‌های بیماری، مختلف (متفاوت) و به درگیری نوع عصب وابسته است. چنانچه اعصاب حرکتی گرفتار شده باشد فرد بیمار دیگر قادر بانجام اعمال حرکتی خود نخواهد بود؛ یعنی توانایی (قدرت) ماهیچه‌ها (عضلات) کاهش میابد و مریض در راه رفتن مشکل پیدا میکند یا با دست قادر نیست شیء را بردارد و حتی گهگاهی قادر نیست دست را تکان دهد!

آشفتگی در اعصاب حسی به کاهش حس لمس منتج می شود و فرد بیمار با شکایاتی از قبیل مورمورشدن یا گزگزشدن دست و پا به پزشک مراجعه می کند و گاهی بی‌حسی آنقدر سهمگین است که سوختن پا را متوجه نمی‌شود. این حالت را در افراد دچار مرض قند زیاد مشاهده می‌کنیم. آشفتگی در اعصاب اتونوم یا خود مختار سبب دشواری هایی در کارکرد قلب، آبدان (مثانه) و سیستم گوارشی خواهد شد.

نحوه برخورد پزشک با علائم نوروپاتی

پزشک زمانی که فرد بیمار رامعاینه می‌کند، توانایی اندام‌های فرد را می سنجد. در چنین شرایطی فرد بیمار  قادر نیست حتی انگشت طرف مقابل را فشار دهد. در این شرایط پزشک تستی انجام می‌دهد که نشان دهد رفلکس‌های رتری کاهش یا از بین رفته است. برای مثال:

• در شرایطی که اعصاب حسی گرفتار است، تست حسی بعمل می‌آید.
• یک سوزن را به آهستگی روی دست یا پای فرد بیمار فشار می‌دهیم تا میزان حس او را مشاهده کنیم.
• در این بیماران واکنشی به تماس جسم نوک تیز دیده نمی‌شود.

اختلالات احشابی

تشخیص این نوع از گرفتاری‌ها با شرح‌حال گرفتن از بیماران قابل بررسی است و تست مخصوصی برای آن وجود ندارد. این بیماران بطور معمول از یبوست، اسهال، آشفتگی در بلع، بی‌اختیاری یا احتباس ادراری، عرق کردن غیرعادی، احساس پری یا فقدان اشتها و نوسانات فشار خون رنج می برند. این اختلالها به علت گرفتاری اعصاب خودکار یا اتونوم بدن است.

نوروپاتی کانونی چیست؟ 

نشانه‌های نوروپاتی کانونی به شکل غیرمنتظره ظهور می کند و محتمل است با کاهش دید، دوبینی، کاهش شنوایی یا بی‌حسی یک طرفه ظهور نماید. چنانچه عصب گرفتار شود به آن مونو نوروپاتی اطلاق میشود و چنانچه دو یا چند اعصاب گرفتار شود به آن چند نورو پاتی می‌گویند. در مرض قند (دیابت)، بیشتر موقعیت‌ها درگیری مونو نوروپاتی است و در آن عصب هفت زیان می‌بیند.

کنترل بیماری

قضاوت در مورد این موضوع به نوع درگیری و بیماری وابسته است. در افراد دچار مرض قند چنانچه قند کنترل نشود قادر به کنترل بیماری نخواهیم بود و قطعا بیماری پیشرونده خواهد بود. در این موارد باید عامل بیماری کنترل شود یعنی در فرد دیابتیک، قند کنترل و داروهای کمکی تجویز شود.

اعصاب

اعصاب ضخیم، دارای غلافی رویی بنام میلین و رشته‌ای عصبی بنام آکسون است که زیر میلین قرار دارد. اختلال عصبی امکان دارد مرتبط به میلین باشد که خوشبختانه در این موارد برگشت‌پذیر است؛ ولی چنانچه آکسون درگیر شود، امکان دارد برگشت‌پذیری، اندکی دیرتر و دشوارتر باشد.

بهبود نوروپاتی

بهبود آن به دلیل ایجادکننده بیماری برمی‌گردد. در نشانگان گیلن باره که بدنبال بیماری میکروبی آشکار میشود در حالتی که بیماری خیلی سهمگین باشد می‌توان خون را تصفیه یا آنتی‌بادی تزریق کرد یا از داروهای کمکی دیگر به منظور کنترل بیماری سود برد. در دیگر موارد مانند بیماری‌های روماتیسمی، کم‌خونی و اسکولایتیز با درمان متناسب و بموقع، نشانه‌های فرد بیمار از میان می‌رود و در نشانگان تونل کارپل یا تصادفاتی که به قطع عصب منتج شده، جراحی ضرورت می‌یابد.

درد نورپاتیک

برخی بیماران با درد‌های شدید نبرد می کنند. نشانگان گیلن باره درد شدیدی دارد. در دیابتیک‌ها همچین این درد را مشاهده می‌کنیم. گاهی جابه‌جایی دیسک گردن یا کمر نیز سبب نوروپاتی میشود که دردهای بسیار شدید و غیر قابل تحملی برای مریض دارد. در این موارد هر چه تندتر باید بهبود شایسته‌ای از سوی جراحی یا بهبود دارویی مناسب (تجویز مسکن) اتخاذ شود.

نکته پایانی

هر بیماری که گرفتار آشفتگی در حرکات دست و پا یا بی‌حسی در نقطه‌ای از تن باشد، بایست به متخصصان مغزواعصاب یا نورولوژیست مراجعه نماید. مبادرت (اقدام) تندتر درمانی از نامطلوب‌تر شدن نوروپاتی جلوگیری می‌نمایند. در ویزیت فرد بیمار نوعی تستنوار عصب و عضله به‌عمل میاید که در آن سرعت هدایت عصبی سنجیده و عصب گرفتار شناسایی می شود. نوروپاتی درمان پذیر است در شرایطی که ژنتیک و ارث در ظهور بیماری دخالت دارد نیز می‌توان بیماری را مهار کرد یا با آموزش‌های واجب و ضروری، کاری کرد که فرد بیمار صدمات پایین‌تر ببیند. این مریضی در اشخاص دیابتیک شایعتر است و اغلب بیماران نسبت به آن اگاهی ندارند. همه بیمارانی که گرفتار بی‌حسی در پاهای خود هستند، بایستی مواظب باشند. چنانچه مریض دیابتی گرفتار سوختگی یا خراشی در پای خود شود، محتمل است به قطع عضو نیز منتج بشود.