سرطان مغز چه علائمی دارد؟
سرطان مغز مجموعه‌ای از سلول‌های غیرعادی است که درون مغز تجمع کرده و یک توده غیرطبیعی را تشکیل می‌دهند. تومورهای مغزی ممکن است سرطانی (بدخیم) یا غیر سرطانی (خوش‌خیم) باشند. جمجمه که دربرگیرنده مغز است، ساختار سخت و انعطاف‌ناپذیری دارد و رشد هرنوع توده در چنین فضای محدودی می‌تواند مشکل‌ساز شود. صرف‌نظر از بدخیم یا خوش‌خیم بودن تومور، رشد آن درون مغز موجب افزایش فشار درون جمجمه می‌شود و این فشار می‌تواند به مغز آسیب وارد کرده یا موجب مرگ شود.
این اختلالات شامل کنترل ماهیچه ها، احساسات، حافظه و اعمال طبیعی بدن است. تومور هایی که دارای سلول های سرطانی هستند، تومور های بدخیم و تومورهایی که به طور عمده شامل سلول های غیر سرطانی می‌شوند را تومور های بدخیم گویند. سلول های سرطانی که از بافت های مغز به دیگر قسمت ها رشد می‌یابند، تومور های مغزی اولیه نامیده می‌شوند و تومور هایی که از دیگر قسمت های دیگر بدن به مغز می‌رسد، تومور های مغزی ثانویه یا متاستاز گفته می‌شوند.
انواع سرطان مغز
هیچ کدام از انواع سرطان های مغزی شبیه دیگری نیستند. درجه بندی تومور ها بر اساس چگونگی ظاهر شدن سلول ها در تومور به صورت میکروسکوپی است. درجه بندی انواع مختلف سرطان از خوش خیم الی بدخیم یا نوع ۴ در ادامه بیان شده است:
بافت خوش خیم ( نوع ۱ )
بافت خوش خیم است و سرعت رشد آن‌ها آهسته است.
بافت بدخیم ( نوع ۲)
بافت بدخیم است و سرعت رشد نسبت به نوع ۱ بیشتر است.
نوع ۳
بافت بدخیم دارای سلول هایی است که با سلول های طبیعی بسیار متفاوت است. سلول های غیرعادی دارای ظاهری ناهنجار بوده و به صورت فعال در حال رشد هستند.
نوع ۴
بافت بدخیم دارای سلول هایی است که دارای ظاهر بسیار غیرعادی بوده و به سرعت در حال رشد هستند.
مراحل سرطان مغزی
پیشرفت سرطان مغز وابسته به نوع سلول و درجه آن دارد زیرا سرطان مغز به ندرت اندام های دیگر بدن را تحت تأثیر قرار می‌دهد در حالی که برخی دیگر از انواع سرطان مانند سرطان ریه یا سرطان پستان بر اساس پیشرفت سرطان و انتشار سلول های سرطانی در دیگر قسمت های بدن درجه بندی می‌شوند. به طور کلی سرطان مغز دارای چهار درجه از ۰ الی ۴ است که نوع ۴، شدید ترین نوع آن بوده که حاکی از پیشرفت سرطان در دیگر اندام های بدن است.
پیشرفت سرطان مغز
سلول های سرطانی که در یکی از اندام های بدن رشد می‌کنند می‌توانند از طریق سیستم لنفاوی و از طریق جریان خون به قسمت های دیگر بدن مانند مغز وارد شوند. تومور هایی که به‌وسیله چنین سلول های سرطانی شکل می‌گیرند و در اندام های دیگر رشد می‌یابند، تومور های متاستاز نامیده می‌شوند. متاستاز سرطان مغز ، توموری است که در اندام های دیگر بدن رشد می‌کند و درون بافت های مغز پیشرفت می‌کند. تومور متاستاز مغزی نسبت به تومور های مغزی اولیه شایع تر هستند.
علل ایجاد سرطان مغز
تومور های مغزی اولیه از انواع مختلف بافت های مغزی نشات می‌گیرد. متاستاز سرطان مغز به دلیل انتشار سلول های سرطانی از یکی از اندام های بدن به مغز است؛ اما علت تغییر از سلول های عادی به سلول های سرطانی در هر دو نوع تومور های مغزی اولیه و ثانویه تاکنون مشخص نیست. بر اساس اطلاعات به دست آمده توسط محققان احتمال پیشرفت سرطان در افرادی که دارای برخی عوامل خطرناک هستند، بسیار زیاد است.
عوامل خطرناک شامل مشاغلی نظیر پالایش نفت که بیشتر در معرض مواد شیمیایی هستند نسبت به افراد عادی بیشتر در معرض ابتلا به سرطان مغز قرار دارند. سابقه خانوادگی از دلایل عمده ابتلا به این نوع سرطان به شمار نمی رود. مصرف دخانیات، بودن در معرض مواد پرتوزا و ویروس HIV هرچند از دلایل اصلی به شمار نمی روند اما می‌توانند جز عوامل مؤثر در بروز این بیماری باشند. اگر چه به ادعای خبرگزاری های بسیار، اسپارتام aspartame که نوعی شیرین کننده مصنوعی است موجب سرطان مغز می‌شود اما بر اساس مطالعات و یافته های سازمان غذا و دارو آمریکا FDA، این ماده به هیچ عنوان موجب سرطان مغز نمی‌شود و استفاده از آن در محصولات بلامانع است.
علائم سرطان مغز
اگرچه این بیماری دارای برخی علائم زودهنگام است اما عمده ترین علائم آن شامل موارد زیر است که عبارت‌اند از:
- مشکل در راه رفتن و سرگیجه
- ضعف ماهیچه ها به عنوان مثال ضعف دست و پا
- سردرد های شدید یا خفیف
برخی علائم اصلی دیگر شامل موارد زیر می‌شود:
- حالت تهوع
- استفراغ
- تاری دید
- تغییر در میزان هوشیاری فرد
- خواب آلودگی
- کاهش ظرفیت ذهنی و آشفتگی
- اختلال حافظه
- اختلال در تکلم
- تغییرات اخلاقی
- توهم
- ضعف در یک سمت بدن
- اختلال در هماهنگی
- خستگی
برخی از این علائم ممکن است در بعضی افراد وجود داشته باشد و وجود آن‌ها در فردی دال بر سرطان مغز نیست. برخی از انواع سرطان نیز ممکن است علائم اندکی از خود بروز دهند.
درباره تومورهای مغزی
تومورهای مغزی در دو گروه تومورهای اولیه و ثانویه دسته‌بندی می‌شوند. تومورهای اولیه درون مغز شکل می‌گیرند و بسیاری از آن‌ها خوش‌خیم هستند. تومورهای ثانویه که با عنوان تومورهای متاستازی هم شناخته می‌شوند، زمانی شکل می‌گیرند که سلول‌های سرطانی سایر اندام‌ها مانند ریه یا سینه به بافت مغز رسیده و در آن گسترش می‌یابند.
گلیوما (Glioma)
یکی ازتومورهای اولیه سیستم عصبی مرکزی است که در نخاع یا مغز بروز می‌کند و منشا آن از سلول‌های گلیال است. سلول‌های گلیال معمولا ساختار سیستم عصبی مرکزی را پشتیبانی می‌کنند، مواد مغذی را در اختیار این سیستم عصبی قرار می‌دهند، ضایعات سلولی را پاکسازی کرده و نورون‌های مرده را تجزیه می‌کنند. منشا گلیوما ممکن است انواع مختلف سلول‌های گلیال باشند. گلیومای خفیف توموری است که در سلول‌های پیشتیبان و محافظ سیستم عصبی مغز تشکیل می‌شود و درمان آن شامل جراحی، پرتودرمانی و شیمی‌درمانی است.
گلیوبلاستوما (Glioblastoma)
شایع‌ترین تومور بدخیم اولیه سیستم عصبی مرکزی است که در نخاع یا مغز بروز می‌کند.
الیگودندروگلیوم (Oligodendroglioma)
نوعی گلیوما است که از یاخته الیگودندروسیت نشات می‌گیرد.
تومور آستروسیتوما (Astrocytoma)
نوعی گلیوما محسوب می‌شود که منشا آن سلول‌هایی تحت عنوان آستروسیت هستند. این سلول‌ها وظیفه پشتیبانی از سلول‌های عصبی را بر عهده دارند.
نورومای آکوستیک (Acoustic neuroma)
تومور خوش‌خیم عصب هشتم جمجمه‌ای است.
تومورهای هیپوفیز (Pituitary tumors)
تومورهای هیپوفیز توده‌هایی هستند که در هیپوفیز تشکیل می‌شوند.
مننژیوما (Meningioma)
مننژیوما در سلول‌های غشای احاطه‌کننده مغز و نخاع به وجود می‌آیند.
مدولوبلاستوما (Medulloblastoma)
نوعی تومور بدخیم است که منشا آن از مخچه است.
کوروئید پلکسوس کارسینوما (Choroid plexus carcinoma)
این تومور در فضایی از مغز که بطن نام دارد ایجاد می‌شود.
کرانیوفارنژیوما (Craniopharyngioma)
شایع‌ترین اختلال هیپوتالاموسی است و منجر به اختلال هیپوفیز می‌شود.
اپندیموما (Ependymoma)
از تغییر نئوپلاست سلول‌های اپندیمال نشات می‌گیرد.
متاستازهای مغزی یا تومورهای ثانویه، بخش عمده موارد سرطان مغز را به خود اختصاص می‌دهند. این نوع سرطان‌ها در یکی از اندام‌های بدن آغاز شده و سپس به مغز می‌رسند. سرطان‌های ریه، سینه، کلیه و پوست قابلیت متاستاز به مغز را دارند. تومورهای ثانویه همواره بدخیم هستند. تومورهای خوش‌خیم هرگز از یک اندام به اندام دیگر گسترش نمی‌یابند.
تومورهای خوش خیم هم ممکن است منجر به مشکلات جدی شوند. علت خطرساز شدن تومورهای مغزی این است که جمجمه یک فضای محدود و بسته از جنس استخوان ضخیم است و به همین علت هر چیزی که درون جمجمه یا خارج از بافت مغز رشد کند فضای زیادی را اشغال کرده و به نقاط حساس مغز فشار وارد می کند. به همین علت در مورد تومورهای مغزی تنها به نوع آن ها توجه نمی شود، بلکه محل شکل گیری تومور هم دارای اهمیت زیادی است.
تومورهای مغزی از جمجمه خارج نمی‌شوند. تمام تومورهای مغزی دارای این ویژگی مشترک هستند که به سایر اندام ها سرایت نمی‌کنند؛ زیرا نحوه دسترسی آن‌ها به رگ‌های خونی با سایر اندام‌های بدن متفاوت است.
متاسفانه هیچ راه مؤثری برای جلوگیری از تشکیل و رشد تومورهای مغزی وجود ندارد. با وجود این پزشکان توصیه می کنند که افراد، به ویژه افراد کمتر از ۱۸ سال، تا حد ممکن از قرار گرفتن در معرض تشعشعات شدید اجتناب کنند.
علت ابتلا به سرطان مغز
در اغلب موارد، علت ابتلا به تومور مغزی مشخص نیست؛ اما متخصصان برخی از عوامل را شناسایی کرده‌اند که ممکن است خطر ابتلا به تومور مغزی را افزایش دهند.
این عوامل شامل سابقه خانوادگی، سن، نژاد، قرارگرفتن در معرض تشعشعات و مواد هستند. در واقع بین ۵ تا ۱۰ درصد از تمام انواع سرطان‌ها به صورت ژنتیکی به ارث می‌رسند و تومورهای مغزی نیز به ندرت حاصل عوامل وراثتی هستند. با وجود این اگر تعداد قابل توجهی از اعضای خانواده دچار تومور مغزی شده‌اند، باید موضوع با پزشک متخصص مطرح شود تا در صورت لزوم آزمایشات ژنتیکی انجام پذیرند.
چه افرادی در معرض سرطان مغز هستند؟
- افرادی که سابقه ابتلا به آبله مرغان را در دوران کودکی ندارند
- افزایش سن نیز یکی از عوامل خطر تومور مغزی است
- قرار گرفتن در معرض مواد و ترکیبات شیمیایی
انستیتوی ملی سلامت و ایمنی محیط کار آمریکا هرسال فهرستی از مواد شیمایی را که عامل بالقوه ابتلا به سرطان هستند و در محیط‌های کاری یافت می‌شوند، منتشر می‌کند.
اشخاصی که در معرض نوعی تشعشعات موسوم به تابش‌های یون‌ساز قرار می‌گیرند، بیش از سایرین دچار خطر ابتلا به تومور مغزی هستند. ممکن است شخص در جریان پرتودرمانی سرطان یا در اثر برخورد با غبارهسته‌ای در معرض این نوع تابش‌ها قرار گیرد. حوادثی که در نیروگاه‌های هسته‌ای فوکوشیما و چرنوبیل رخ داد، نمونه‌هایی از انتشار تابش‌های یون‌ساز در محیط زیست هستند.
دکتر بتول دادخواه متخصص مغز و اعصاب
منبع: ایرنا
آیا این نوشته برایتان مفید بود؟
