بیماری مننژیت یا سرسام (آماس سر) بر اثر عفونت و التهاب پرده‌های محافظی ایجاد می‌شود که مغز و نخاع را پوشانده‌اند و به آن‌ها شامه‌گان (مننژ) می‌گویند.  متداول‌ترین نوع مننژیت نوع ویروسی آن است. مننژیتی که عامل باکتریایی داشته باشد به ندرت دیده می‌شود و در عین حال بسیار خطرناک‌تر است. این نوع مننژیت به وسیله باکتری پنوموکوک یا مننگوکوک منتقل می‌شود. چنانچه پزشک تشخیص دهد که مننژیت عامل باکتریایی دارد آنتی‌بیوتیک تجویز می‌کند. بدون استفاده از داروی مناسب چنین نوع مننژیتی می‌تواند باعث مرگ شود.

مهم‌ترین علائم بیماری مننژیت

رایج‌ترین نشانه‌های مننژیت شبیه به علائم بیماری گریپ هستند. از جمله تب بالا، سردرد شدید، بدن‌درد، حالت تهوع و استفراغ، که هیچکدام نشانه خاصی نیستند که امکان تشخیص سریع بیماری را بدهند. در اغلب موارد بیماران به نور و صدا نیز حساس هستند. همچنین امکان دگرگون شدن وضعیت ذهن و هوشیاری وجود دارد، برای نمونه بیمار نمی‌تواند به وضوح حرف بزند.

یک علامت مهم دیگر این بیماری خشکی پس گردن است. بیمار به هنگام حرکت دادن سرش احساس درد شدید می‌کند‌ چون نخاع و شامه‌گان بر اثر حرکت کشیده می‌شوند. دردناک‌تر از این برای بیمار هنگامی است که چانه‌اش را به سمت پایین، یعنی قفسه سینه‌اش حرکت می‌دهد. بر اثر این حرکت خشکی پس‌گردن بیشتر می‌شود. این علائم می‌توانند در عرض مدتی کوتاه بروز کنند.

تشخیص بیماری مننژیت

تشخیص بیماری مننژیت با کمک چند آزمایش و تست قابل انجام است، این آزمایشات از قبیل

کشت خون : در این روش نمونه های خون در ظروف ویژه قرار می گیرند تا ببینند میکروارگانیسم ها به ویژه باکتری ها رشد می کنند یا خیر .

خون در سراسر بدن پخش می شود از این رو وجود عفونت و یا باکتری در خون بسیار مهم است، خون به طور عادی عاری از هرگونه باکتری و یا قارچ است، کشت خون به روش رنگ آمیزی گرم انجام می شود، یک نمونه خون زیر میکروسکوپ قرار می گیرد و رنگ آمیزی می شود و سپس مطالعه می شود.

تصویربرداری توموگرافی کامپیوتری و همچنین تصویربرداری مغناطیسی رزونانس و نیز اسکن سر می تواند التهاب و تورم را نشان دهد، تصویربرداری با اشعه ایکس و سی تی اسکن سینوس نیز می تواند راهی برای نشان دادن مننژیت باشد.

LP یا گرفتن آب مغزی نخاعی هم روشی برای تشخیص قطعی مننژیت است، در افرادی که دچار مننژیت هستند در مایع مغزی نخاعی مقدار کمتری قند (گلوکز) وجود دارد، همچنین سطح گلبول سفید و میزان پروتئین خون آنها افزوده شده است.

تجزیه و تحلیل مایع مغزی نخاعی همچنین می تواند به پیدا کردن باکتری که موجب ایجاد آن شده منجر شود و یا اینکه پزشک متقاعد شود این مننژیت توسط ویروس به وجود آمده است.

اگر پزشک به این نتیجه برسد که مننژیت شما ناشی از ویروس بوده ممکن است یک آزمایش بر پایه DNA که به نام آزمایش واکنش زنجیره ای پلیمراز نامیده شده تجویز کند، تا بتواند از طریق این آزمایش به توالی یابی ژنومی که موجب این بیماری شده است بپردازد و یا یک آزمایش برای تشخیص وجود آنتی بادی علیه ویروس که به تعیین علت دقیق و در نتیجه انتخاب درمان مننژیت منجر می شود.

روند عادی رشد بیماری مننژیت

باکتری‌هایی که باعث ایجاد مننژیت می‌شوند تجزیه شده و مقدار زیادی مواد سمی را در خون آزاد می‌کنند که باعث به وجود آمدن لخته‌های خون یا ترومبوز می‌شود. این لخته‌های خون موجب مسدود شدن رگ‌های کوچک‌تر می‌گردند. از آنجا که لخته‌های خون زیادی ساخته می‌شوند‌ فاکتورهای منعقدکننده خون کاهش می‌یابد تا زمانی که به اتمام می‌رسند. همین باز می‌تواند موجب ایجاد خونریزی در پوست‌، غشای مخاطی و ارگان‌های داخلی بدن شود. نقطه‌های قرمز یا قهوه‌ای رنگ روی پوست، نشانه بیرونی این روند است. این نقطه‌ها در ابتدا اندازه سر سوزن هستند اما به زودی بزرگ‌تر می‌شوند.

مننژیت باکتریایی

درمان مننژیت باکتریایی حاد بلافاصله و از طریق آنتی بیوتیک های وریدی صورت می پذیرد، در مواردی پزشک از درمان با کورتیکواستروئید ها نیز استفاده می کند، این نوع درمان کمک می کند تا بیمار از خطر عوارضی مانند تورم مغز و تشنج جلوگیری شود.

اینکه چه نوع آنتی بیوتیکی برای بیمار استفاده شود و داروی آنتی بیوتیک مربوط به مننژیت چیست بسته به اینکه نوع باکتری که باعث عفونت شده چه بوده است متفاوت است، در مواردی که هنوز باکتری اصلی مشخص نشده ممکن است پزشک یک سری آنتی بیوتیک وسیع تجویز می نماید تا زمانی که قطعا نوع باکتری مورد نظر مشخص شود.

مننژیت ویروسی

آنتی بیوتیک ها نمی توانند مننژیت ویروسی را درمان کنند، به همین دلیل پزشک از درمان کورتیکواستروئید ها برای کاهش تورم در مغز و جلوگیری از تشنج استفاده می کند، در اکثر موارد عفونت های ویروسی خفیف خودشان در چند هفته بهبود می یابند و با مقدار زیادی استراحت، مصرف آب و مایعات و داروهای ضد درد برای کاهش تب و درد بیمار سلامت خود را باز می یابد.

اگر علت مننژیت مشخص نباشد، پزشک شروع به تجویز آنتی بیوتیک و درمان ضد ویروسی می کند تا زمانی که علت دقیق مننژیت و نحوه درمان مننژیت بیمار مشخص شود.

در اصل درمان مننژیت همانطور که عنوان شد به طور مستقیم وابسته به علت ایجاد کننده آن است، اگر مننژیت با علت قارچی به وجود آمده باشد داروهای ضد قارچ و اگر سل ریوی باعث ایجاد آن بوده باشد، ترکیبی از آنتی بیوتیک های خاص می توانند پروسه درمان بیمار را بگذرانند.

با اینحال بسیاری از داروهای ذکر شده در درمان مننژیت می توانند عوارض جدی را برای بیمار ایجاد کنند به شکلی که حتی در مواردی پزشک درمان را تا زمان مشخص شدن قطعی علت به تاخیر می اندازد.

مننژیت غیرعفونی ناشی از واکنش های آلرژیک یا بیماری های خودایمنی ممکن است با کورتیکواستروئید ها درمان شوند، در مواردی نیز نیازی به درمان نیست و به شکل خود به خودی بیمار بهبود می یابد.

مننژیت مرتبط با سرطان نیز جزئی از انواع مننژیت است و درمان مننژیت سرطان نیاز به داروهای خاص و شیمی درمانی دارد.

مراجعه به متخصص مغز و اعصاب

در همین سایت و دعلت ر مقاله دیگری در رابطه با علائم مننژیت و اینکه چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم آورده ایم اگر علاوه بر آنچه اینجا آمده است به اطلاعات دیگری نیاز دارید می توانید آن مقاله را از اینجا باز کنید و بخوانید

علائم نخست بیماری مننژیت

مننژیت یک شرایط اورژانس است بنابراین اگر با این علائم رو به رو هستید خیلی سریع به محل اورژانس بروید و با پزشک علائمتان را مطرح کنید، در چنین مواردی حتما یک فرد را به عنوان همراه داشته باشید تا مشکلی برایتان پیش نیاید

• تب بالای ۳۸ درجه
• خستگی شدید
• سردرد
• گردن سفت
• فراری بودن از نور و روشنایی
• خواب آلودگی و یا عدم پاسخ گویی
• تشنج

این علائم ممکن است همه با هم ظاهر شوند و یا اینکه هر کدام از این علائم به طور جداگانه نمایان شود.

پیشگیری از مننژیت با واکسن

از ابتلا به مننژیت می‌توان با واکسن پیشگیری کرد. می‌توان با واکسن مانع عفونت‌های ناشی از باکتری‌های پنوموکوک و مننگوکوک شد. واکسن ضد باکتری هموفیلوس آنفلوآنزا نیز وجود دارد. این باکتری به ویژه می‌تواند باعث ابتلا به مننژیت در نزد کودکان شود. “کمیسیون واکسیناسیون دایم” حتی توصیه می‌کند که این واکسن به نوزادان تزریق شود.

مننژیت ویروسی ممکن است بر اثر ویروس اوریون عارض شده باشد. در این مورد هم می‌توان با زدن واکسن از ابتلا به بیماری جلوگیری کرد. واکسن مورد استفاده در این مورد ضد اوریون، سرخک و سرخجه است. بنابراین امکانات برای حفاظت از بدن در برابر مننژیت ویروسی یا باکتریایی وجود دارد.

درمان مننژیت

مهم‌ترین آزمایش برای تشخیص مننژیت نمونه‌برداری از مایع مغزی-نخاعی است. همراه با آن آزمایش خون و نیز کشت خون باید صورت گیرد. چنانچه پزشک تشخیص دهد که بیمار مبتلا به مننژیت است، فورا آنتی‌بیوتیک،‌اغلب به صورت تزریق آمپول، تجویز می‌کند. دارویی که تجویز می‌شود “آنتی‌بیوتیک با طیف وسیع” نام دارد که همان‌گونه که از نامش پیداست علیه طیف وسیعی از باکتری‌ها مؤثر است‌؛ از جمله علیه آن‌هایی که می‌توانند علت بیماری مننژیت باکتریایی باشند.

مهم‌ترین اصل آن است که به سرعت عمل شود، حتی اگر پزشک هنوز صد در صد نمی‌داند که بیمار مبتلا به مننژیت است یا نه. وگرنه ممکن است بیمار بدون مداوا در بدترین حالت در عرض ۲۴ ساعت بر اثر ابتلا به مننژیت باکتریایی بمیرد.

دکتر بتول دادخواه متخصص مغز و اعصاب 

منابع :

mayoclinic

wikipedia

dw