نوار عصب و عضله (EMG) چیست؟

در این مطلب ضمن توضیح کامل در مورد عصب و عضله، در ادامه به تست نوار عصب و عضله یکی از مهمترین خدمات پزشکی عصر حاضر که پزشک متخصص مغز و اعصاب با کمک آن می تواند بسیاری از بیماری های مرتبط با سیستم عصبی را تشخیص و شناسایی کند، خواهیم پرداخت.

تست نوار عصب عضله علاوه بر نشان دادن شدت آسیب، محل درگیری عصب را نیز تشخیص می‌دهد و کمک بسیاری به پزشک متخصص می‌کند تا تصمیم بگیرد که بیمار نیاز به عمل جراحی دارد یا درمان‌های غیر جراحی برای بهبود بیماری کافی است.

کلینیک تخصصی مغز و اعصاب دکتر بتول دادخواه با مجهزترین و پیشرفته ترین دستگاه تست نوار عصب عضله و در محیطی کاملا بهداشتی خدمات شایانی را به مراجعه کنندگان ارائه می دهد. 

درباره نوار عصب و عضله بیشتر بدانید

عصب چیست؟

عصب‌ها، رشته‌های الکترونیکی هستند که با استفاده از امواج الکتریکی، انواع پیام‌ها را از مغز به اندام‌ها و بالعکس می‌رسانند. به دلیل همین مکانیسم عملکرد، به راحتی می‌توان با استفاده از دستگاه‌های الکتریکی، عملکردشان را ارزیابی کرد. یکی از این ابزار سنجش عملکرد سیستم عصبی، تست نوار عصب و عضله است. این تست در واقع از دو بخش تست عصب و تست عضله تشکیل شده است.

سیستم عصبی انسان از دو قسمت مرکزی و محیطی تشکیل شده است. سیستم عصبی مرکزی شامل مغز و نخاع و سیستم عصبی محیطی شامل اعصاب حسی و حرکتی است.

عصب ها رشته های درازی هستند که وظیفه آنها انتقال اطلاعات و پیام ها بین سیستم عصبی مرکزی و محیطی و همچنین درون سیستم عصبی مرکزی است.

به زبان ساده تر عصب ها حس را از اندام ها به مغز منتقل کرده و دستور حرکت را از مغز به اندام ها صادر می کنند.

اعصاب حسی و حرکتی

پیام های حسی که در اندام های حسی تولید می شوند از طریق اعصاب به نخاع و مغز میروند. در پوست پایانه های خاصی وجود دارند که کار آنها حس کردن است. سلول های این پایانه ها می توانند لمس، فشار، دما و درد را حس کرده و آنها را بصورت پیغام هایی از طریق عصب به مغز ارسال کنند.

جنس این پیغام ها الکتریسیته است. یعنی تحریک پایانه های حسی در پوست موجب تولید جریان های الکتریکی میشود و سپس این جریان از طریق عصب به مغز رفته و در آنجا برحسب اینکه از کدام پایانه ارسال شده باشد بصورت حس لمس، فشار، گرما و سرما و درد احساس می شود.

عضله چیست؟

عضله یا ماهیچه یکی از بافت های مهم تشکیل دهنده سیستم حرکتی بدن است. وظیفه اصلی عضله اعمال نیرو و بدنبال آن ایجاد حرکت است. این حرکت می تواند در ارگان های داخلی بدن مانند قلب یا دستگاه گوارشی و یا در استخوان ها و اندام ها باشد.

عضلات یا ماهیچه ها به سه دسته تقسیم می شوند:

• عضلات اسکلتی،
• عضله قلب
• عضلات صاف

ارتباط سیستم عصبی با عصب عضله

انجام فعالیت‌های روزمره مثل تکان دادن دست یا پا و دیگر اندام ها توسط فرمانی که از مغز صادر می‌شود و توسط اعصاب به اندام‌ها فرستاده می‌شوند، صورت می‌گیرد.

مغز این فرمان‌ها را به صورت موج الکتریکی منتقل می‌کنند. این فرآیند شبیه به عملکرد سیم تلفن است. هنگامی که عصب به درستی، پیام ارسال شده را به اندام‌ها نفرستد، انتقال پیام امواج الکتریکی دچار اختلال شده است.

برای ثبت شدت و سرعت و دیگر جرئیات و خصوصیات امواج الکتریکی که در طول عصب جریان دارند، از روشی به نام الکترو دیاگنوستیک (Electro diagnostic) یا تست، که برای تست نوار عصب عضله کاربرد دارد، استفاده می کنند.

چرا نوار عصب و عضله گرفته می شود؟

نوار عصب و عضله، ثبت سیگنال‌های الکتریکی ناشی از فعالیت عصب و ماهیچه است که به صورت غیر تهاجمی و یا به صورت تهاجمی صورت می‌گیرد. ثبت سیگنال EMG سطحی به صورت غیر تهاجمی ریسک کمتری را متوجه‌ بیمار می کند. ماهیچه نگاری، الکترومیوگرافی (Electromyography) یا EMG از دیگر عناوین نوار عصب و عضله است.

نوار عصب و عضله توسط متخصص مغز و اعصاب

نوار عصب و عضله از چند قسمت درست شده است:

۱- مطالعه قسمت حرکتی عصب
۲- مطالعه قسمت حسی عصب
۳-مطالعه عضله بنابراین، تست عصب شامل مطالعه هدایت حسی و حرکتی عصب ۳nerve conduction velocity یا NCV و علاوه بر آن تست عضله مطالعه طرز کار عضله نیز انجام می گیرد که (electromyography) نامیده می شود. مطالعه طرز کار عضله با فرو کردن الکترودهای سوزنی در داخل عضله انجام می شود.

هدف از تست نوار عصب و عضله

هدف از این تست بررسی نحوه فعالیت عصب و عضله است. از جمله علائم رایج بیماران اسکلتی عضلانی که نیاز به نوار عصب و عضله دارد، عبارتند از:

• وجود درد در قسمتهای مختلف بدن
•  احساس ضعف و خستگی
•  احساس گزگز و مورمور شدن در نقاط مختلف بدن
•  احساس بی حسی در اندام مختلف بدن
• کمردرد با علایم انتشاری و وجود فشار دیسک یا ارتروز روی کمر
•  گردن درد با علایم تنتشاری و وجود فشار دیسک یا ارتروز روی گردن

کاربرد تست نوار عصب و عضله در درمان بیماری ها:

• سندرم تونل کارپ
• سندرم خروجی قفسه سینه
• گیرافتادن افتادن عصب اولنار
• دردهای ناشی از مشکلات دیسک
• احساس مور مور، گزگز وبی حسی اندام ها
• در تشخیص فشار روی ریشه های عصبی که از بین مهره ها عبور کرده و توسط دیسک صدمه دیده تحت فشار قرار می گیرند کمک کننده است و به پزشک معالج در تشخیص میزان ضایعه ایجاد شده توسط دیسک صدمه دیده کمک می کند.

همچنین تست نوار عصب و عضله برای بررسی وضعیت بهبود پس از درمان دیسک کمر و گردن به صورت جراحی و یا روش های طب فیزیکی، انجام می گیرد.

برای مثال:

گاهی یک دیسک برای بیمار کمردرد ایجاد می کند اما بیمار کاملا بهبود می یابد اما پس از مدتی دوباره بیمار دچار درد می گردد. تعیین این مسئله که آیا این درگیری عصبی جدید است یا قدیمی با تست نوار عصب و عضله انجام می شود.

تشخیص بیماری با نوار عصب و عضله

نوار عصب و عضله برای بررسی و تشخیص بیماری های زیادی انجام می شود. به طور کلی اختلالات حس، حرکت یا علایم عصبی بسته به تشخیص پزشک ممکن است نیاز به نوار عصب داشته باشند. ضعف عضلات، پرش عضلات، درد عصبی از سایر مواردی است که نوار عصب و عضله به تشخیص کمک می کند.

• بررسی عضله زبان در مواردی که اختلالات بلع و صدا وجود دارد انجام می شود انجام آن شبیه به نوار عصب سایر قسمتها است.
• الکترومیوگرافی عضله مقعد در بی اختیاری مدفوع یا دردهای کف لگن کاربرد دارد. در موارد بی اختیاری ادراری بخصوص در خانمها الکترومیوگرافی اسفنکتر حالب نیز انجام می شود.
• در ضعف عضلانی ممکن است تست خاصی بنام تحریک مکرر عصبی انجام شود. در این حالت تحریکهای مکرر بر روی عضلات مبتلا انجام شده و خستگی عضله توسط آن بررسی می گردد.
• همانطور که اشاره شد علاوه بر نوار عصب و عضله تستهای دیگری وجود دارد که تحت عنوان الکترودیاگنوز تقسیم بندی می شوند در این تستها راههای شنوایی، بینایی، حسی و حرکتی بررسی می شود.
• نوار عصب و عضله در نوزادان و کودکان نیز انجام می شود اما کودکان نیاز به مهارتهای بیشتری دارد.

نوع موج ایجاد شده روی صفحه مانیتور نمایش داده می‌شود و صدای موج جهت تشخیص به کار می‌رود. بعد از قرار دادن الکترود از بیماران می‌خواهند که عضله خود را ابتدا به مقدار بسیار کم و سپس با درجات بالاتری منقبض کنند، در نتیجه امواج متفاوتی به دست می‌آید.

دلیل استفاده از نوار عصب عضله

پزشک معالج، ممکن است در صورتی که بیمار علایم و نشانه هایی دال بر بیماری عصب و عضله و یا بیماری محل اتصال عصب و عضله داشته باشد درخواست انجام نوار عصب و عضله دهد. برخی از این علایم و نشانه ها از این قرارند:

• سوزن سوزن شدن
• مور مور و گزگز اندام ها خصوصا انگشتان دست و پا
• خواب رفتگی دست ها یا پاها
• ضعف عضلانی
• درد عضلات و کرامپ
• انواع خاصی از درد اندام ها

نوار عصب و عضله اغلب برای تشخیص و یا رد کردن موارد زیر ضروری است:

• مشکلات عضلانی مانند دیستروفی های عضلانی و پلی میوزیت
• مشکلات اعصاب محیطی مانند سندرم تونل کارپ و نوروپاتی ها
• مشکلات سلولهای حرکتی در مغز و نخاع مانند ای ال اس
• مشکلات محل اتصال عصب و عضله ماند میاستنی گراویس
• درگیری ریشه های عصبی در گردن و کمر ناشی از فتق دیسک یا آرتروز
• عارضه شبکه بازویی و یا لمبوساکرال

نحوه انجام نوار عصب عضله 

برای توضیح نحوه و روش چگونگی انجام تست ابتدا لازم به ذکر است که این تست از مراحل مختلفی تشکیل شده، اما ۲ مرحله اصلی آن عبارتند از:

در قسمت بررسی هدایت عصبی، پزشک به اعصاب تحریک الکتریکی وارد می‌کند اما در قسمت بررسی عضله، سوزنی در قسمت‌های متفاوت عضلات شما داخل می‌شود. اما در این قسمت هیچ دارویی در بدن تزریق نخواهد شد.

• از آنجا که نوار عصب و عضله بر روی اندامها انجام می شود ، بهتر است بیمار از لباس نسبتا گشاد و راحت استفاده کند.
• برای انجام نوار عصب و عضله سطح اندام باید از مواد چرب و آرایشی و نیز تعریق پاک باشد. لذا بهتر است قبل از آن بیمار استحمام کرده باشد و یا حداقل از آرنج و زانو به پایین را کاملا شسته باشد.

سوزش در زمان نوار عصب و عضله

برخی از آزمایشات الکترومیوگرافی EMG شامل استفاده از یک سوزن بسیار کوچک است. بسته به مشکلی که پزشک در حال بررسی آن است، این سوزن به آرامی در گروه‌های عضلانی خاصی قرار می‌گیرد.

همه مطالعات عصبی به EMG سوزنی احتیاج ندارند. نیاز یا عدم نیاز به الکترومیوگرافی سوزنی به آنچه پزشک بررسی می‌کند بستگی دارد. سوزنی که در این آزمایش به کار رفته احتمالاً کوچکترین سوزنی است که تاکنون تجربه دیده‌اید. سوزن مانند میکروفون عمل می‌کند و فعالیت الکتریکی در عضله شما را بر می‌دارد، سپس می‌توان برای تشخیص وجود ناهنجاری ارزیابی کرد.

این سوزن‌ها، علاوه بر اینکه بسیار کوچک هستند، هیچ چیزی در عضلات شما تزریق نمی‌کنند، و همچنین هیچ نمونه‌ای از عضلات شما نمی‌گیرند.

ممکن است در حین فرو رفتن سوزن کمی درد در پوست احساس شود که موقتی است و همچنین ممکن است پس از خروج سوزن‌ها از پوست، جای آن‌ها تا مدتی سوزش داشته باشد.

اگر نوار عصب عضله توسط متخصص ماهر و با سوزن‌های با کیفیت انجام شود، درد خاصی ندارد اما ممکن است جای سوزن‌ها مقداری دردناک و یا سوزش‌آور باشد. این تست عارضه‌ای ندارد و کلیه بیماران قلبی، خانم‌های باردار و افرادی که دارای فلز در بدن خود هستند می‌توانند از این شیوه درمانی استفاده کنند.

نکته: اگر داروهای رقیق کننده خون مصرف می‌کنید یا مشکل ریوی دارید و به علت وجود بیماری در بدن شما عفونت به مقدار زیاد هست، باید حتما با پزشک خود در میان بگذارید.

مزایای نوار عصب عضله 

در فواید نوار عصب عضله می‌توان به تشخیص موارد زیر اشاره کرد:

خارش، بی حسی و ضعف عضلانی

درد یا گرفتگی عضلانی

فلج

اختلالات عضلانی

انقباض غیر ارادی عضلانی

اختلالات مربوط به ناتوانی نورون‌های عصبی در ارسال سیگنال‌های الکتریکی به اندام مورد نظر

رادیکولوپاتی

کاربرد نوار عصب عضله 

نوار عصب عضله در درمان بیماری‌های زیادی موثر است از جمله:

سندروم تونل کارپ

سندروم خروجی قفسه سینه

گیر افتادن عصب اولنار

دردهای ناشی از مشکلات دیسک

احساس مور مور، گز گز و بی‌حسی اندام‌ها

در تشخیص فشار روی ریشه‌های عصبی که از بین مهره‌ها عبور کرده و توسط دیسک صدمه دیده و تحت فشار قرار می‌گیرد، کمک کننده است.

عوارض نوار عصب و عضله

• ولتاژ پالس های الکتریکی مورد استفاده در طول نوار عصب بسیار کم بوده و خطری برای بیمار ندارد و درد زیادی ایجاد نمی کند.
• در نوار عضله، یک سوزن نازک بداخل عضله وارد می شود که با سوزن تزریقات بسیار متفاوت بوده و ناراحتی مختصری ایجاد می کند .
• خطرات به وضعیت پزشکی خاص بیمار بستگی دارد، اگر دستگاه پیس میکر قلب دارید، به پزشک خود بگویید، زیرا ممکن است اقدامات احتیاطی انجام شود.

نتایج نوار عصب و عضله

پزشک پس از فرآیند، نتایج را مرور خواهد کرد. اگرچه، در صورتی که مراقب سلامت دیگری EMG را تجویز کرده باشد، احتمالا تا زمان جلسه ملاقات بعدی با پزشک، فرد از نتایج مطلع نباشد.

اگر EMG، هرگونه فعالیت الکتریکی را در ماهیچه در حال استراحت نشان دهد، ممکن است فرد، درگیر موارد زیر باشد:

اختلال عضلانی

اختلالی که عصب هایی را که به ماهیچه متصل می شوند، درگیر می کند

التهاب ناشی از آسیب

در صورتی که EMG، فعالیت الکتریکی غیرطبیعی را در زمان انقباض نشان دهد، ممکن است فرد دچار فتق دیسک یا اختلال عصبی مثل ای ال اس یا سندروم تونل کارپال شده باشد.

درباره نوار عصب عضله

مدت زمان انجام این تست بستگی به نوع تست درخواست پزشک معالج دارد و از ۴۵ دقیقه تا ۲ ساعت طول می‌کشد. قبل از انجام این تست بایستی انتهای اندام مثل دست‌ها و پاهای خود را گرم کنید. اشیا فلزی مثل دستبند یا انگشتر را از اندام‌های خود خارج نمایید و وسایل الکترونیک را خاموش نمایید. اگر مبتلا به بیماری‌های عفونی مثل ایدز، هپاتیت یا بیماری‌های خونی، نارسایی کلیه و کبد و بیماری‌های قلبی هستید، حتما پزشک خود را مطلع سازید. همچنین اگر از دارو های رقیق کننده نظیر وارفارین، هپارین و یا پلاویکس استفاده می‌کنید، پزشک را آگاه سازید.