دکتر بتول دادخواه – متخصص مغز و اعصاب

یک مطالعه جدید که توسط محققان دانشگاه ملی سنگاپور (NUS) انجام شده، نشان داد که افرادی که به طور منظم چایی میخورند در مقایسه با کسانی که چایی نمیخورند مناطق مغز سازمان یافته بهتری دارند. و این امر با عملکرد شناختی بهتر همراه است. این تیم تحقیقاتی پس از بررسی داده های تصویربرداری عصبی از ۳۶ سالمند، این کشف را انجام دادند. نوشیدن چای به طور مرتب دارای اثر محافظتی در برابر اثر تضعیفی سن بر سازماندهی مغز است.

مزایای مصرف منظم چای

مطالعات گذشته نشان داده اند که مصرف چای برای سلامتی انسان مفید است و اثرات مثبت آن شامل بهبود خلق و خو و پیشگیری از بیماری های قلبی عروقی است. نتایج یک مطالعه طولی به رهبری پروفسور فنگ که در سال ۲۰۱۷ منتشر شد، نشان داد که مصرف روزانه چای می تواند ۵۰ درصد خطر کاهش شناختی در افراد مسن را کم کند. به دنبال این کشف، در ادامه پروفسور فنگ و تیمش تأثیر مستقیم چای را در شبکه های مغزی بررسی کردند.

این تیم تحقیقاتی ۳۶ بزرگسال ۶۰ ساله و بالاتر را شرکت داد و اطلاعاتی در مورد سلامتی، سبک زندگی و بهزیستی روانشناختی آنها جمع آوری کرد. روی شرکت کنندگان سالخورده نیز آزمایشات عصبی و تصویربرداری با رزونانس مغناطیسی (MRI) انجام شد. این مطالعه از سال ۲۰۱۵ تا ۲۰۱۸ انجام شده است.

پس از تجزیه و تحلیل عملکرد شناختی شرکت کنندگان و نتایج تصویربرداری، تیم تحقیقی دریافتند افرادی که به مدت ۲۵ سال حداقل چهار بار در هفته چای سبز، چای اولونگ یا چای سیاه مصرف می کردند، دارای مناطق مغزی بودند که به روش کارآمدتری به هم مرتبط بودند.

پروفسور فنگ توضیح میدهد:

از قیاس ترافیک جاده به عنوان مثال استفاده کنیم- مناطق مغز را به عنوان مقصد در نظر بگیرید، در حالی که ارتباطات بین مناطق مغز، جاده ها است. وقتی سیستم جاده ای بهتر سازماندهی شود، حرکت وسایل نقلیه و مسافران کارآمدتر است و از منابع کمتری نیز استفاده می شود. به طور مشابه، وقتی ارتباط بین مناطق مغز ساختار یافته تر می شود، پردازش اطلاعات می تواند با کارایی بیشتری انجام شود.

وی افزود:

ما در مطالعات قبلی نشان داده ایم که چای خورها در مقایسه با مصرف کنندگان نوشیدنی های غیر از چای عملکرد شناختی بهتری دارند. نتایج فعلی ما در رابطه با شبکه مغز به طور غیرمستقیم با نشان دادن تأثیرات مثبت نوشیدن منظم چای از نتایج قبلی ما پشتیبانی می کند که در نتیجه سازماندهی بهبود یافته ی مغز با جلوگیری از ایجاد اختلال در اتصالات بین منطقه ای مغز است.

شاید بتوان گفت چای این نوشیدنی همگانی که بر سر سفره و روی میز بسیاری از مردم جهان، در میهمانی ها، جشن ها ، سوگواریها و … به عنوان پیش غذا، پس غذا و گاهی غذای اصلی (چای شیرین صبحانه) جای دارد، بعد از آب یکی از ارزانترین و پرطرفدارترین نوشیدنیهای جهان محسوب می شود . حال ببینیم چای چیست ، از کجا آمده است؟ چه فایده ها و چه ضررهایی دارد؟ انواع آن چیست و نوشیدنی های جایگزین آن کدام است؟

گیاه چای:

تاریخ استفاده از چای ( به علت قدمت آن ) مشخص نیست ولی اصل این گیاه به چین، برمه و تونکن می رسد. این گیاه علاوه بر چین در هند، سیلان، ژاپن، اندونزی، ویتنام، تبت، قفقاز و ایران می روید.

در قرن هفدهم، اولین بار، چای توسط هلندی ها به اروپا آورده شد و بلافاصله مصرف آن همگانی شده و به سایر نقاط جهان رسید . در میان اروپاییان انگلیسی ها از طرفداران پر و پا قرص این نوشیدنی شرقی هستند. چای ، گیاهی است بوته ای که گاهی ارتفاع آن تا ۸ متر می رسد . برگ های آن به صورت بیضی شکل ، نیزه ای و نوک تیز، سفت و سخت هستند.

چیدن برگ های سبز و جوان گیاه به وسیله دست انجام می گیرد و سپس برای آماده سازی به کارخانه تحویل داده می شود و در کارخانه طی عملیاتی، این برگ های جوان و سبز تبدیل به چای سیاه می شوند.

این عملیات عبارتند از : پژمرده کردن، لوله کردن، برشته کردن، تخمیر دادن، بخار دادن، خشک کردن و بسته بندی کردن.

برای تهیه چای سبز، برگ های سبز چای را کمی برشته کرده و سپس خشک می کنند به همین دلیل چای سبز، رنگ خود را حفظ می کند.

انواع چای :

چای انواع مختلفی دارد که نام هر یک بستگی به رنگ آن دارد . مانند چای سیاه، چای سفید، چای سبز و … که هر یک نیز انواعی دارند.

چای سیاه

 

چای سیاه دارای انواع مختلفی است که هر نوع آن طرفداران خاص خود را دارد . معروف ترین چای سیاه جهان عبارتند از:

۱-     چای چینی: بهترین نوع آ ن چای دارجلینگ است که در دشت های هیمالیا می روید و عطر آن بوی چغاله بادام را به یاد می آورد.

۲-     چای کاروان: چای گرم و معطری است که مقدار تئین آن کم است .

۳-     چای امپریال : مخلوطی از چای و گل یاس که عطر و طعم دود زده دارد.

۴-     چای یونان بزرگ : چایی است با برگهای نوک طلایی زیبا و طعم مناسب تند که مناسب صبح و بعد از ظهر است .

۵-     چای های فورمز: که مهمترین آنها ” اولانگ بلند” نام دارد. دارای طعم بلوطی و مناسب صبحانه است .

چای های هندی و سیلانی:

این چایها که مورد استقبال انگلیسیها هستند عبارتند از :

پگو پرتقالی: چایی است ملایم، دارای برگ های بزرگ که چای عصر انگلیسی ها است .

پگو پرتقالی شکسته : چای است با برگ های کوچک با طعمی تند و معطر که چای صبحانه و مناسب برای مخلوط کردن با شیر است.

چای قفقازی و روسی: این چای دارای عطری لطیف و شرقی ( با عطر گل برموگات ) است که ترکیبی از بو و طعم های چای های چینی و هندی را دارد.

چای ایرانی

شاید بتوان گفت بسیاری از چایهای جهان ریشه ایرانی ( ایران باستان ) دارند. اما امروزه آنچه به عنوان چای ایرانی شناخته می شود، چای شمال ایران به ویژه منطقه لاهیجان است .

چای ایرانی ( نوع مرغوب آن ) در مقایسه با چای های خارجی خالص تر است ، زیرا برای خوش عطر و طعم کردن آن از مواد معطر استفاده نمی شود. اما ایرانیان طبق یک رسم قدیمی از برگ های تازه گل یاس و شمعدانی برای معطر کردن چای سنتی استفاده می کردند.

خواص چای سیاه: چای نوشیدنی مفیدی برای تصفیه خون از طریق ازدیاد ترشحات کلیوی است ، به هضم غذا کمک می کند، سبب نشاط ، بیداری و مانع خواب آلودگی می شود. برای نقرس و اسکوربوت نیز مفید است.

ترکیبات چای

برگ چای ، دارای کلسیم، منیزیم، سدیم، پتاسیم ، پیگمان های فلاوونیک، بازهای پوریک، تئوفیلین، ویتامین، کلروفیل، تانن و کافئین است.

چای سیاه حاوی مقداری کافئین می باشد اما چای سبز فاقد آن است. بنابراین چای سبز آرام بخش تر است.

نیکلا لمری ( گیاه شناس ) می گوید : چای ضمن دور کردن بخارهای بدن حالت نشاط و بیداری به روان می دهد.

مصرف چای بعد از غذا ، به هضم آن کمک می کند ، اما برای پیشگیری از عدم جذب آهن بهتر است ۲ ساعت بعد از صرف غذا چای نوشیده شود. برای شیرین کردن چای ، عسل بهترین ماده است . علاوه بر آن شکر سرخ و نبات نیز مفید بوده اما بهتر است بیماران دیابتی از توت استفاده کنند.

چای سبز

اگرچه چای سبز نوشیدنی ملی ژاپنی هاست . اما چینی ها نیز از طرفداران پر و پا قرص این چای بوده و خود ، نوعی چای سبز تولید می کنند که عطر تند گل یاس و گل های دیگر را در خود دارد که به نام ” ماندرن بزرگ یاسی ” شهرت یافته است . نوشیدن این چای بعد از خوردن غذاهای چینی بسیار دلچسب است .

خواص چای سبز: چای سبز فواید زیادی دارد . شاید علت آن مربوط به عمل آوری چای در کارخانه باشد . چای سبز یک نوشابه بدون کافئین و پیشگیری کننده از حمله قلبی و سرطان شناخته شده است و یک تونیک ( تقویت کننده ) بسیار مفید است. این چای دارای خاصیت ضد چربی ( از هر نوع آن ) و مقوی اعصاب بوده و قدری نیز خاصیت تب بری دارد. چای سبز باعث تقویت معده شده و ضمن دفع سموم بدن، نفخ معده را نیز برطرف می کند . چای سبز باعث تقویت حافظه شده و برای افراد افسرده یک داروی ضد افسردگی است. زیرا نوشیدن چای سبز باعث نشاط و سرزندگی می شود.

مضرات نوشیدن چای

نوشیدن چای ( از نوع چای سیاه ) پررنگ و غلیظ ممکن است برای عده ای باعث تحریک اعصاب و تپش قلب شود . همچنین نوشیدن چای پررنگ برای خانمها احتمال ابتلا به سرطان سینه را افزایش می دهد .

یکی از شیمیدان های معروف چینی می گوید: ” چینی ها هر روز حدود بیست فنجان چای می نوشند ، بدون آنکه ضرری متوجه آن ها باشد، زیرا روشی را که در جوشاندن و دم کردن چای به کار می برند سبب می شود که قسمت عمده ای از ( تانن ) مضر آن خارج شود. ”

طریقه دم کردن چای به روش چینی

( این روش مخصوص دم کردن چای سیاه است. )

ابتدا سماور را از آب صاف ( آب چشمه بهتر است ) پر کرده و بجوشانید .

در مقابل هر فنجان چای که مایلید دم کنید دو انگشت چای ( مقدار چایی که میان انگشت شصت و سبابه قرار می گیرد ) را در قوری ریخته و کمی آب جوش روی آن بریزید . و مدت ۲ دقیقه در کناری بگذارید. پس از ۲ دقیقه آب آن را خالی کنید . زیرا آب دارای مقدار زیادی ( تانن ) است سپس قوری را از آب جوش پر کرده ۳ تا ۵ دقیقه آن را روی سماور بگذارید تا دم بکشد. این چای مقدار زیادی از عناصر مضر خود را از دست داده است.

معطر کردن چای

برای معطر کردن چای می توان به آن مقداری گل یاس، گل سرخ، گل بهار نارنج، نعنا، هل، لیموی خشک یا تازه، چند پر زعفران ( بسته به علاقه و ذائقه ) را به صورت ترکیبی یا به تنهایی اضافه کرد.