خونریزی زیر عنکبوتیه یا SAH نوعی سکته مغزی است که می تواند در اثر ضربه به سر ایجاد شود. در بیماران بدون ضربه به سر، SAH بیشتر به دلیل آنوریسم مغزی ایجاد می شود. آنوریسم مغزی بالون شدن یک شریان در مغز است که می تواند پاره شود و در فضای بین مغز و جمجمه خونریزی کند. آنوریسم زمانی ایجاد می شود که بین لایه های شریان ضعف وجود داشته باشد. یک شریان طبیعی و سه لایه آن نشان داده شده است.

عوامل خطر برای ایجاد آنوریسم عبارتند از:

• فشار خون بالا
• سیگار کشیدن
• مصرف بیش از حد الکل.
• مصرف کوکائین و/یا متامفتامین.
• سابقه خانوادگی آنوریسم مغزی.
• انواع خاصی از اختلالات بافت همبند.

علائم خونریزی زیر عنکبوتیه (SAH)

اکثر خونریزی های زیر عنکبوتیه ناشی از آنوریسم مغزی تا زمانی که پاره نشوند علائمی ایجاد نمی کنند. علائم پارگی آنوریسم مغزی عبارتند از:

• سردرد شدید ناگهانی
• درد گردن یا کمر
• تهوع و استفراغ.
• ضعف ناگهانی.
• سرگیجه.
• تشنج

خونریزی زیر عنکبوتیه (SAH) چگونه تشخیص داده می شود؟

توموگرافی کامپیوتری (سی تی اسکن) مغز یک راه ساده و موثر برای دیدن خونریزی زیر عنکبوتیه است. نوع دیگری از سی تی اسکن، سی تی آنژیوگرافی (CTA)، رگ های خونی را با استفاده از ماده حاجب تزریق داخل وریدی (از طریق ورید) تجسم می کند. گاهی اوقات، سی تی اسکن ممکن است یک خونریزی زیر عنکبوتیه بسیار کوچک یا خونریزی را که یک یا دو هفته پیش رخ داده است، از دست بدهد. اگر سی تی اسکن منفی باشد، ممکن است آزمایش های دیگری برای تشخیص خونریزی زیر عنکبوتیه تجویز شود. این تست ها عبارتند از:

پونکسیون کمری

یک سوزن کوچک در پایین ترین قسمت پشت قرار می گیرد تا مایع مغزی نخاعی به دست آید، این مایع برای خونریزی زیر عنکبوتیه آزمایش می شود.

 (MRI) مغز

این آزمایش تصویربرداری می‌تواند نشان دهد که آیا در گذشته اخیر خون «زیر حاد» یا خونریزی در مغز وجود داشته است. سایر آزمایشات پس از خونریزی زیر عنکبوتیه (SAH) تشخیص داده می شود.

تشخیص آنوریسم

از آنجایی که آنوریسم های مغزی باعث بیش از ۸۰ درصد خونریزی های زیر عنکبوتیه غیرتروماتیک می شوند، تصویربرداری از شریان های مغز و سپس درمان آنوریسم بسیار مهم است.

متداول‌ترین آزمایشی که برای مشاهده بهتر رگ‌های خونی مغز انجام می‌شود، آنژیوگرافی مغزی است. یک کاتتر در شریان اصلی در کشاله ران (شریان فمورال) یا مچ دست (شریان رادیال) قرار می گیرد. از این طریق یک کاتتر نازک‌تر از طریق سیستم شریانی بدن به گردن منتقل می‌شود. سپس ماده کنتراست تزریق می‌شود و عکس‌های اشعه ایکس جریان خون در شریان‌های مغز را ثبت می‌کنند.

گاهی اوقات، خونریزی های زیر عنکبوتیه ممکن است ناشی از سایر ضایعات عروقی مغز یا ستون فقرات باشد. اگر در آنژیوگرافی مغزی، آنوریسم مغزی را نشان ندهد، ممکن است MRI از مغز و یا ستون فقرات تجویز شود.

یک علت عروقی بسیار نادرتر برای خونریزی زیر عنکبوتیه، SAH خوش خیم اطراف مغزی نوعی SAH است که در آن هیچ ضایعه عروقی در تصویربرداری یافت نمی شود. برخی از نظریه ها در مورد علت شامل خونریزی از ورید یا لخته خون در دیواره رگ خونی است.

جلوگیری از خونریزی مجدد آنوریسم

هنگامی که یک آنوریسم پاره شد، احتمال خونریزی مجدد آن افزایش می یابد. خونریزی مجدد آنوریسم مغزی خطرناک است و می تواند کشنده باشد. احتمال خونریزی مجدد را می توان با موارد زیر کاهش داد:

• ایمن سازی آنوریسم
• کنترل فشار خون
• اصلاح هر گونه اختلال خونریزی یا معکوس کردن انواع خاصی از داروهای رقیق کننده خون.

تورم مغز و هیدروسفالی

عوارض ناشی از SAH می تواند شامل تورم مغز و هیدروسفالی باشد. خونریزی ناشی از خونریزی زیر عنکبوتیه می تواند باعث تورم مغز شود که می تواند تهدید کننده زندگی باشد. نظارت بر فشار مغز برای هر بیمار با علائم تورم قابل توجه مغز مهم است. برای درمان تورم مغز می توان از داروها استفاده کرد.

خونریزی همچنین می تواند باعث هیدروسفالی، مایع مغزی نخاعی (CSF) اضافی در مغز شود. خونریزی که در SAH رخ می دهد می تواند باعث ایجاد انسداد در بطن های مغزی شود که مانع از عبور مایعات می شود و این فضاها بزرگتر می شوند. این خونریزی همچنین می تواند در توانایی مغز برای بازجذب مایعات به طور طبیعی اختلال ایجاد کند. هیدروسفالی در صورت عدم درمان می تواند به طور بالقوه خطرناک باشد. درمان هیدروسفالی تخلیه مایع اضافی است.

تشنج

تشنج تحریک پذیری بیش از حد تخلیه الکتریکی سلول مغز است. بیمار ممکن است تشنجی داشته باشد که باعث لرزش یک قسمت یا تمام بدن شود. یا ممکن است تشنج‌های «بی‌صدا» رخ دهند که ممکن است باعث خواب‌آلودگی شوند، اما در غیر این صورت از نظر بالینی تشخیص داده نمی‌شوند.

پس از خونریزی زیر عنکبوتیه، بیمار ممکن است به دلیل افزایش ناگهانی فشار مغز یا به دلیل خونریزی در مغز که سلول های مغز را تحریک می کند، تشنج کند. بیماران برای جلوگیری از تشنج در زمان شروع خونریزی با داروها درمان می شوند. آنها همچنین ممکن است نیاز به مدت طولانی تری داشته باشند برخی از بیماران نیاز نوار مغز پیدا می کنند.

نوار مغز یا EEG آزمایشی است که از الکترودهایی استفاده می کند که به طور موقت به پوست سر متصل می شوند و ناهنجاری هایی را در فعالیت الکتریکی مغز نشان می دهند.

درمان خونریزی زیر عنکبوتیه

در این موارد درمان هایی که  از سوی پزشکان انجام می شود مختلف است و بسته به اینکه شرایط بالینی فرد چگونه است روش های متفاوتی بکار گرفته می شود:

• جراحی مغز

جراحی مغزی  و برداشتن آنوریسم های مغزی یکی از روش هایی است که در پایان دادن به این مشکل روشی قطعی محسوب می شود. اما همین روش نیز باید بعداز بررسی هایی لازم و دقیق صورت گیرد تا کمترین مشکلی برای افراد ایجاد نشود.

• درمان های دارویی

در مورادی که شرایط بیمار حاد نباشد پزشکان می توانند با تجویز داروهایی در کنترل علائم و نیز کاهش پیشروی های علائم این بیماری درمانی بدون جراحی داشته باشند.

پیشگیری از خونریزی زیر عنکبوتیه

فشار خون از جمله شرایطی است که تا حد زیادی می تواند در بروز این بیماری نقش داشته باشد. از همین رو برای کنترل این شرایط و نیز جلوگیری از پیشروی وضعیت بد بیمار توصیه می کنند که فشار خون کاهش پیدا کند تا شرایط قدری به وضعیت ثابتی برسد.