ضعف ناگهانی عضلات صورت علل مختلفی دارد و باعث نگرانی افراد مبتلا می شود. اما شایعترین علت آن فلج بلز نام دارد که بلز پالسی هم به آن گفته می شود. اکثر موارد بلز پالسی کاملا بهبود می یابند اما در مواردی نیاز به اقدامات توانبخشی پیدا می کنند. اقدامات طب فیزیکی و توانبخشی در برخی از افراد مبتلا می توانند حتی سالها بعد نیز موثر باشند. بنابراین در این قسمت به شایعترین علت فلج صورت یا بلز پالسی اشاره می شود.

بلز پالسی چیست؟

بلز پالسی نوعی از فلج صورت است که علت آن در موارد زیادی مشخص نیست و باعث ضعف ناگهانی در عضلات صورت می شود. این بیماری باعث افتادگی نیمی از صورت می شود. لبخند در یک طرف صورت  دیده می شود و سمت مقابل لبخند با اشکال است ،و چشم را در سمت مبتلا به فلج صورت نمی توان بست یا بخوبی بسته نمی شود.

بلز پالسی به نام فلج صورت با علت نامشخص  هم شناخته می شود ودر هر سنی ممکن است روی دهد. در نتیجه ورم والتهاب عصبی است که  عضلات یک طرف صورت را کنترل می کند. ممکن است این ورم  واکنش بدن به عفونتهای ویروسی باشد.

در بیشتر بیماران ، بلز پالسی یک بیماری موقتی وگذرا است. علائم بعد از چند هفته شروع به بهبودی می کند و در طی ۶ ماه کاملا رفع می شود. در تعداد کمی از افراد بصورت مادام العمر باقی می ماند. یکی از نگرانی های افراد مبتلا عود فلج صورت است. بندرت بلز پالسی عود می کند در چنین مواردی نیاز به بررسی دقیق  علت عود است.

 بلز پالسی چه علائمی دارد؟

علائم بلز پالسی بطور ناگهانی شروع شده وشامل موارد زیر است:

• ● شروع ناگهانی ضعف ملایم تا حد فلج کامل در یک سمت صورت- که ظرف مدت چند ساعت تا چند روز روی می دهد و درسمت گرفتار صورت، لبخند زدن وبستن چشم را مشکل می کند.
• ● افتادگی صورت یا مشکل شدن  تغییر حالات چهره  
• ● درد در ارواره در داخل یا اطراف گوش در طرف گرفتار بلز پالسی
• ● افزایش حساسیت به صدا در سمت مبتلا به بلز پالسی
• ●سردرد
• ● کاهش حس چشایی
• ● تغییر در مقدار تولید اشک و بزاق 
• ● در موارد نادر بلز پالسی می تواند بصورت دو طرفه باشد وهر دو سمت صورت را درگیر کند.

مراجعه به متخصص مغز و اعصاب

 در هنگام ایجاد هر گونه فلج  باید به پزشک مراجعه کرد، زیرا ممکن است علت آن سکته مغزی باشد. سکته مغزی باعث فلج صورت می شود ولی بیماری بلز پالسی بعلت سکته مغزی ایجاد نمی شود. در صورت وجود هرگونه ضعف و هر گونه شلی یا افتادگی در صورت  باید به پزشک مراجعه نمود تا علت بیماری و شدت آن مشخص شود.

علت های بلز پالسی

گرچه علت دقیق ایجاد بلز پالسی مشخص نیست، اغلب به تماس با ویروس ها نسبت داده می شود. ویروسهایی که با بلز پالسی ارتباط داده شده اند شامل موارد زیر می باشند:

• ● زخمهای سرد و هرپس ژنیتال(هرپس تناسلی) که علت آن ویروس هرپس سیمپلکس یا ویروس تب خال است.
• ● ویروس آبله مرغان و هرپس زوستر( ویروس زونا)
• ● ویروس مونوکلئوز عفونی(اپشتین بار)
• ● عفونت های سیتومگالو ویروس
• ● عفونت های تنفسی(آدنو ویروس)
• ● ویروس سرخجه(روبلا)
• ● ویروس اوریون( ایجاد ورم بنا گوش می کند)
• ● ویروس آنفلوانزا نوع ب
• ● کوکساکی ویروس(بیماری دستها، پا ودهان)
• ویروس کرونا یا کوید ۱۹

 در بلز پالسی عصب کنترل کننده عضلات صورت که از یک  کریدور یا راهرو استخوانی به صورت می رسد،دچار التهاب  و ورم  می شود که معمولا با عفونت ویروسی  ارتباط دارد. عصب صورت علاوه بر عضلات صورت،اشک، بزاق و حس چشائی و یک استخوانچه در گوش میانی را کنترل می کند.

چه افرادی در معرض بلز پالسی هستند:

•  زنان حامله بخصوص در طی سه ماهه یا تریمستر سوم حاملگی ویا زنان حامله ای که یک هفته از زمان زایمان آنها گذشته است.
•  افرادیکه دچار عفونت دستگاه تنفسی فوقانی هستند مانند بیماران سرماخوردگی و آنفلوانزا یا کرونا
•  بعضی افراد دچار حملات عود کننده بلز پالسی می شوند که مسئله نادری است و  این افراد سابقه فامیلی حملات عود کننده بلز پالسی را دارند. در موارد عود ممکن است ،بیمار از نظر ژنتیکی مستعد  بازگشت بیماری باشد

عوارض بلز پالسی

 گرچه  بلز پالسی خفیف در طی یک ماه بهبود پیدا می کند، در افراد دچارفلج کامل  بهبودی متفاوت است. عوارض بلز پالسی شامل موارد زیر است:

● آسیب بازگشت ناپذیر به عصب صورت

● رشد دوباره عصب  در مسیری نادرست که باعث انقباضات غیرارادی در عضلات مشخصی می شود، هنگامی که فرد تلاش می کند که سایر عضلات را حرکت دهد، اینحالت سینکینزی نامیده می شود، بعنوان مثال زمانی که فرد تلاش می کند لبخند بزند، ممکن است چشم در سمت مبتلا بسته شود.

● کوری  ناکامل یا کامل چشمی که بسته نمی شود که در اثر خشکی وخراش قرنیه است.  قرنیه قسمت شفاف چشم است که ازآن محافظت میکند بنابراین مراقبت از چشم در طی بازگشت فلج صورت بسیار مهم است.

درمان نخست برای درد صورت بلز پالسی

● مسکن های ساده مانند ایبوپروفن، آسپرین و استامینوفن برای بهبود درد مناسب هستند. مصرف آسپرین در سنین زیر ۲۱ سال فقط باد ستور پزشک صورت می گیرد زیرا خطر سندرم ری که بیماری خطرناکی است و کبد ومغز را بیمار می کند ،وجود دارد. به عوارض گوارشی مصرف ایبوپروفن و آسپرین باید توجه نمود.

● استفاده موضعی از گرمای مرطوب: گذاشتن پارچه ای که در آب گرم فرو برده شده،بر روی صورت و چند بار در روز می تواند  در بهبود درد صورت کمک کند.

● اگر چشم فرد بطور کامل بسته نمی شود میتواند کارهای زیر را امتحان کند:

●با استفاده از انگشتان دست روزی چند بار چشم را ببندد.

●از قطره چشمی لوبریکانت(لیز کننده) استفاده کند.

●در طی روز از عینک برای محافظت از چشم استفاده کند.

●  در هنگام شب از یک پوشش چشمی استریل استفاده  کند.

نحوه تشخیص بیماری بلز پالسی

سایر بیماریها مانند سکته مغزی، عفونت ها بخصوص عفونتهای ناحیه گوش، بیماری لایم و تومورها می توانند باعث ایجاد ضعف عضلات صورت شوند که مشابه بلز پالسی است. در صورت لزوم پزشک متخصص طب فیزیکی ممکن است  تستهای زیر را توصیه کند:

●نوارعصب و عضله صورت (الکترومیوگرافی). این تست وجود آسیب عصب را مشخص کرده و شدت آسیب را معین می کند. نوارعضله آزمایشی است که در آن فعالیت الکتریکی عضله در پاسخ به تحریک و ماهیت وسرعت هدایت ایمپالس های الکتریکی در طول عصب اندازه گیری می شود. در موارد خفیف فلج نیازیی به انجام تست نیست. اما در موارد متوسط تا شدید فلج صورت، نوار عصب و عضله صورت می تواند محل ضایعه، شدت آن و احتمال برگشت عصب را مشخص نمایید. در مواردی که نگرانی از برگشت فعالیت عصب وجود دارد نگرانی بیمار را برطرف کند. تست نوار عصب صورت در فاصله چند روز بعد از آسیب انجام می شود.

● تصویر برداری: عکسبرداری ایکس ری، ام آرآی یا سی تی اسکن ممکن است انجام شود تا علل دیگر احتمالی فلج صورت بررسی شود. این عکسبرداری ها همچنین مشخص می کند که آیا فشاری به عصب وارد شده وعلت آن چیست. عللی مانند تومور وغدد و شکستگی جمجمه باعث فشار به عصب می شوند. گاهی در موارد خاص آزمایش خون انجام می شود.

ارزیابی بیماری فلج صورت با نوار عصب و عضله

شدت اولیه فلج صورت و پیش آگهی بیماری توسط نوار عصب و عضله صورت انجام می شود. نوار عصب ممکن است با تشخیص پزشک در فواصلی تکرار شود. از فرمهای برای ارزیابی قدرت عضلات صورت استفاده می شود. حرکات مختلف صورت ارزیابی شده و ثبت می گردد. همچنین برای ارزیابی های بعدی از صورت بیمار عکس گرفته و فیلم حرکات مختلف ثبت می گردد. حرکاتی مثل بستن چشمها، خندیدن و فوت کردن ثبت می شود.

به بیماران مبتلا به فلج صورت یا فلج بلز  توصیه می شود از اقداماتی که رشد عصب را به مخاطره می اندازد خود داری نمایند مثلا کشیدن سیگار، خوردن قهوه ،چای زیاد و کوکا باعث انقباض عروق عصب شده و فرایند رشد عصب را به تاخیر می اندازد. گاهی برای کنترل درد بیمار از دارو استفاده می شود.

                  دکتر بتول دادخواه متخصص مغز و اعصاب