آسیب تروماتیک مغز چیست؟
آسیب تروماتیک مغزی معمولاً ناشی از ضربه یا تکان شدید به سر یا بدن است. آسیب تروماتیک مغزی خفیف ممکن است به طور موقت بر سلول‌های مغز شما تأثیر بگذارد. ولی آسیب تروماتیک مغزی شدیدتر می‌تواند منجر به کبودی، پارگی بافت‌ها، خونریزی و سایر آسیب‌های فیزیکی به مغز شود. این آسیب‌ها می‌توانند منجر به عوارض طولانی مدت یا مرگ شوند.
علائم آسیب تروماتیک مغزی
آسیب تروماتیک مغزی می‌تواند اثرات جسمی و روانی گسترده‌ای داشته باشد. برخی از علائم یا نشانه‌ها ممکن است بلافاصله پس از رویداد تروماتیک ظاهر شوند، در حالی که برخی دیگر ممکن است روزها یا هفته‌ها بعد ظاهر شوند.
آسیب مغزی تروماتیک خفیف
علائم و نشانه‌های آسیب مغزی تروماتیک خفیف ممکن است شامل موارد زیر باشد:
علائم جسمی:
- سردرد
- تهوع یا استفراغ
- خستگی یا خواب‌آلودگی
- مشکلات گفتاری
- گیجی یا از دست دادن تعادل
علائم حسی:
- مشکلات حسی، مانند تاری دید، زنگ زدن گوش، طعم بد در دهان یا تغییر در توانایی بو کردن
- حساسیت به نور یا صدا
- علائم شناختی، رفتاری یا ذهنی
- از دست دادن هوشیاری برای چند ثانیه تا چند دقیقه
- بدون از دست دادن هوشیاری، اما حالت گیجی، سردرگمی یا عدم تمرکز
- مشکلات حافظه یا تمرکز
- تغییرات خلقی یا نوسانات خلقی
- احساس افسردگی یا اضطراب
- مشکل در خوابیدن
- خوابیدن بیش از حد معمول
آسیب‌های مغزی تروماتیک متوسط تا شدید
آسیب‌های مغزی تروماتیک متوسط تا شدید می‌توانند شامل هر یک از علائم و نشانه‌های آسیب خفیف و همچنین این علائمی باشند که ممکن است در ساعات اول تا چند روز پس از آسیب سر ظاهر شوند:
- از دست دادن هوشیاری ناشی از چندین چند دقیقه تا چند ساعت
- سردرد مداوم یا سردردی که بدتر می‌شود
- استفراغ یا حالت تهوع مکرر
- تشنج یا حمله ناگهانی
- گشاد شدن یک یا هر دو مردمک چشم
- خروج مایعات شفاف از بینی یا گوش‌ها
- ناتوانی در بیدار شدن از خواب
- ضعف یا بی‌حسی در انگشتان دست و پا
- از دست دادن هماهنگی
- علائم شناختی یا روانی
- گیجی عمیق
- آشفتگی، پرخاشگری یا سایر رفتارهای غیرمعمول
- لکنت زبان
- کما و سایر اختلالات هوشیاری
علائم کودکان
نوزادان و کودکان خردسال مبتلا به آسیب‌های مغزی ممکن است نتوانند سردرد، مشکلات حسی، گیجی و علائم مشابه را بیان کنند. در کودکی که دچار آسیب مغزی تروماتیک شده است، ممکن است موارد زیر را مشاهده کنید:
- تغییر در عادات غذا خوردن یا شیردهی
- تحریک‌پذیری غیرمعمول یا آسان
- گریه مداوم و عدم توانایی در آرام شدن
- تغییر در توانایی توجه
- تغییر در عادات خواب
- تشنج
- خلق و خوی غمگین یا افسرده
- خواب‌آلودگی
- از دست دادن علاقه به اسباب‌بازی‌ها یا فعالیت‌های مورد علاقه
چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟
اگر شما یا فرزندتان ضربه‌ای به سر یا بدن خود وارد کرده‌اید که شما را نگران کرده یا باعث تغییرات رفتاری می‌شود، همیشه به پزشک مراجعه کنید. در صورت وجود هرگونه علائم یا نشانه‌های آسیب مغزی تروماتیک پس از ضربه اخیر یا سایر آسیب‌های تروماتیک به سر، به دنبال مراقبت‌های پزشکی اورژانسی باشید.
اصطلاحات “خفیف”، “متوسط” و “شدید” برای توصیف تأثیر آسیب بر عملکرد مغز استفاده می‌شوند. آسیب خفیف به مغز هنوز یک آسیب جدی است که نیاز به توجه سریع و تشخیص دقیق دارد.
علت آسیب مغزی تروماتیک
آسیب مغزی تروماتیک معمولاً در اثر ضربه یا سایر آسیب‌های تروماتیک به سر یا بدن ایجاد می‌شود. میزان آسیب می‌تواند به عوامل مختلفی از جمله ماهیت آسیب و نیروی ضربه بستگی داشته باشد. رویدادهای رایجی که باعث آسیب مغزی تروماتیک می‌شوند عبارتند از:
- سقوط. افتادن از تخت یا نردبان، پایین آمدن از پله‌ها، در حمام و سایر سقوط‌ها شایع‌ترین علت آسیب مغزی تروماتیک به طور کلی، به ویژه در بزرگسالان مسن و کودکان خردسال است.
- تصادفات مربوط به وسایل نقلیه. تصادفات مربوط به اتومبیل، موتورسیکلت یا دوچرخه – و عابران پیاده‌ای که در چنین تصادفاتی دخیل هستند – از علل شایع آسیب مغزی تروماتیک هستند.
- خشونت. زخم‌های ناشی از گلوله، خشونت خانگی، کودک آزاری و سایر حملات از علل شایع هستند. سندرم کودک تکان خورده یک آسیب مغزی تروماتیک در نوزادان است که در اثر تکان دادن شدید ایجاد می‌شود.
- آسیب‌های ورزشی. آسیب‌های مغزی تروماتیک ممکن است در اثر آسیب‌های ناشی از تعدادی از ورزش‌ها، از جمله فوتبال، بوکس، فوتبال آمریکایی، بیسبال، لاکراس، اسکیت‌بورد، هاکی و سایر ورزش‌های پربرخورد یا شدید، ایجاد شوند. این موارد به ویژه در جوانان رایج است.
- انفجار مواد منفجره و سایر آسیب‌های جنگی. انفجار مواد منفجره از علل شایع آسیب‌های مغزی تروماتیک در پرسنل نظامی فعال است. اگرچه نحوه وقوع آسیب هنوز به خوبی درک نشده است، بسیاری از محققان معتقدند که موج فشاری که از مغز عبور می‌کند، عملکرد مغز را به طور قابل توجهی مختل می‌کند.
آسیب‌های مغزی تروماتیک همچنین ناشی از زخم‌های نافذ، ضربات شدید به سر با ترکش یا آوار، و سقوط یا برخورد بدن با اشیاء پس از انفجار.
چه افرادی در معرض خطر آسیب مغزی هستند؟
افرادی که بیشتر در معرض آسیب تروماتیک مغزی هستند عبارتند از:
- کودکان، به ویژه نوزادان تا کودکان ۴ ساله
- جوانان، به ویژه افراد بین ۱۵ تا ۲۴ سال
- بزرگسالان ۶۰ سال به بالا
- مردان در هر گروه سنی
عوارض آسیب مغزی
عوارض متعددی می‌توانند بلافاصله یا کمی پس از آسیب تروماتیک مغزی رخ دهند. آسیب‌های شدید، خطر عوارض بیشتر و شدیدتر را افزایش می‌دهند.
تغییر هوشیاری
آسیب تروماتیک مغزی متوسط تا شدید می‌تواند منجر به تغییرات طولانی مدت یا دائمی در وضعیت هوشیاری، آگاهی یا پاسخگویی فرد شود. حالت‌های مختلف هوشیاری عبارتند از:
کما
فردی که در کما است، بیهوش است، از هیچ چیز آگاه نیست و قادر به پاسخگویی به هیچ محرکی نیست. این امر ناشی از آسیب گسترده به تمام قسمت‌های مغز است. پس از چند روز تا چند هفته، فرد ممکن است از کما خارج شود یا وارد حالت نباتی شود.
حالت نباتی
آسیب گسترده به مغز می‌تواند منجر به حالت نباتی شود. اگرچه فرد از محیط اطراف بی‌اطلاع است، اما ممکن است چشمان خود را باز کند، صدا تولید کند، به رفلکس‌ها پاسخ دهد یا حرکت کند. ممکن است حالت نباتی دائمی شود، اما اغلب افراد به حالت هوشیاری حداقلی پیشرفت می‌کنند.
حالت هوشیاری حداقلی
حالت هوشیاری حداقلی وضعیتی است که هوشیاری به شدت تغییر یافته اما با برخی علائم خودآگاهی یا آگاهی از محیط خود همراه است. گاهی اوقات این حالت، حالت گذار از کما یا وضعیت نباتی به بهبودی بیشتر است.
مرگ مغزی
هنگامی که هیچ فعالیت قابل اندازه‌گیری در مغز و ساقه مغز وجود نداشته باشد، به این حالت مرگ مغزی گفته می‌شود. در فردی که مرگ مغزی اعلام شده است، برداشتن دستگاه‌های تنفسی منجر به قطع تنفس و در نهایت نارسایی قلبی می‌شود. مرگ مغزی غیرقابل برگشت در نظر گرفته می‌شود.
عوارض جسمی
تشنج. برخی از افراد مبتلا به آسیب مغزی تروماتیک دچار تشنج می‌شوند. تشنج ممکن است فقط در مراحل اولیه یا سال‌ها پس از آسیب رخ دهد. تشنج‌های مکرر، صرع پس از سانحه نامیده می‌شوند.
تجمع مایع در مغز (هیدروسفالی)
مایع مغزی نخاعی ممکن است در فضاهای مغز (بطن‌های مغزی) برخی از افرادی که دچار آسیب‌های مغزی شده‌اند، تجمع یابد و باعث افزایش فشار و تورم در مغز شود.
عفونت‌ها
شکستگی جمجمه یا زخم‌های نفوذی می‌توانند لایه‌های بافت‌های محافظ (مننژ) اطراف مغز را پاره کنند. این امر می‌تواند ورود باکتری‌ها به مغز و ایجاد عفونت را ممکن سازد. عفونت مننژ (مننژیت) در صورت عدم درمان می‌تواند به بقیه سیستم عصبی گسترش یابد.
آسیب رگ‌های خونی
چندین رگ خونی کوچک یا بزرگ در مغز ممکن است در آسیب مغزی آسیب ببینند. این آسیب می‌تواند منجر به سکته مغزی، لخته شدن خون یا سایر مشکلات شود.
سردرد. سردردهای مکرر پس از آسیب مغزی بسیار رایج هستند. آنها ممکن است ظرف یک هفته پس از آسیب شروع شوند و تا چند ماه ادامه داشته باشند.
سرگیجه
بسیاری از افراد پس از آسیب مغزی دچار سرگیجه می‌شوند، وضعیتی که با سرگیجه مشخص می‌شود.
گاهی اوقات، هر یا چند مورد از این علائم ممکن است برای چند هفته تا چند ماه پس از آسیب مغزی تروماتیک ادامه داشته باشند. هنگامی که ترکیبی از این علائم برای مدت طولانی ادامه یابد، معمولاً به عنوان علائم مداوم پس از ضربه مغزی شناخته می‌شود.
آسیب‌های مغزی تروماتیک در پایه جمجمه می‌توانند باعث آسیب عصبی به اعصابی شوند که مستقیماً از مغز خارج می‌شوند (اعصاب جمجمه). آسیب اعصاب جمجمه ممکن است منجر به موارد زیر شود:
- فلج عضلات صورت یا از دست دادن حس در صورت
- از دست دادن یا تغییر حس بویایی یا چشایی
- از دست دادن بینایی یا دوبینی
- مشکلات بلع
- سرگیجه
- زنگ زدن در گوش
- کم شنوایی
مشکلات فکری در آسیب مغزی
بسیاری از افرادی که آسیب مغزی قابل توجهی داشته‌اند، تغییراتی در مهارت‌های تفکر (شناختی) خود تجربه خواهند کرد. تمرکز ممکن است دشوارتر شود و پردازش افکار شما زمان بیشتری طول بکشد. آسیب مغزی تروماتیک می‌تواند منجر به مشکلاتی در بسیاری از مهارت‌ها شود، از جمله:
- مشکلات شناختی
- حافظه
- یادگیری
- استدلال
- قضاوت
- توجه یا تمرکز
- مشکلات عملکرد اجرایی
- حل مسئله
- انجام چند کار همزمان
- سازماندهی
- برنامه‌ریزی
- تصمیم‌گیری
- شروع یا تکمیل وظایف
مشکلات ارتباطی در آسیب مغزی
مشکلات زبانی و ارتباطی پس از آسیب‌های مغزی تروماتیک رایج هستند. این مشکلات می‌توانند باعث ناامیدی، درگیری و سوء تفاهم برای افراد مبتلا به آسیب مغزی تروماتیک و همچنین اعضای خانواده، دوستان و ارائه دهندگان مراقبت شوند.
مشکلات ارتباطی ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- مشکل در درک گفتار یا نوشتار
- مشکل در صحبت کردن یا نوشتن
- ناتوانی در سازماندهی افکار و ایده‌ها
- مشکل در دنبال کردن و شرکت در مکالمات
مشکلات ارتباطی که بر مهارت‌های اجتماعی تأثیر می‌گذارند ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- مشکل در رعایت نوبت یا انتخاب موضوع در مکالمات
- مشکل در تغییر لحن، زیر و بمی صدا یا تأکید برای بیان احساسات، نگرش‌ها یا تفاوت‌های ظریف در معنا
- مشکل در درک سیگنال‌های غیرکلامی
- مشکل در خواندن نشانه‌های شنوندگان
- مشکل شروع یا توقف مکالمات
- ناتوانی در استفاده از عضلات مورد نیاز برای تشکیل کلمات (دیس‌آرتری)
تغییرات رفتاری در آسیب مغزی
افرادی که آسیب مغزی را تجربه کرده‌اند ممکن است تغییراتی در رفتارها را تجربه کنند. این موارد ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- مشکل در کنترل خود
- عدم آگاهی از توانایی‌ها
- رفتار پرخطر
- مشکل در موقعیت‌های اجتماعی
- انفجارهای کلامی یا فیزیکی
- تغییرات عاطفی
تغییرات عاطفی ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- افسردگی
- اضطراب
- نوسانات خلقی
- تحریک‌پذیری
- عدم همدلی با دیگران
- خشم
- بی‌خوابی
مشکلات حسی در آسیب مغزی
مشکلات مربوط به حواس ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- زنگ زدن مداوم در گوش
- مشکل در تشخیص اشیاء
- اختلال در هماهنگی دست و چشم
- نقاط کور یا دوبینی
- مزه تلخ، بوی بد یا مشکل در بو کردن
- سوزن سوزن شدن، درد یا خارش پوست
- مشکل در تعادل یا سرگیجه
بیماری‌های دژنراتیو مغز
رابطه بین بیماری‌های دژنراتیو مغز و آسیب‌های مغزی هنوز مشخص نیست. اما برخی تحقیقات نشان می‌دهد که آسیب‌های مغزی تروماتیک مکرر یا شدید ممکن است خطر بیماری‌های دژنراتیو مغز را افزایش دهد. اما این خطر را نمی‌توان برای یک فرد پیش‌بینی کرد – و محققان هنوز در حال بررسی این موضوع هستند که آیا، چرا و چگونه آسیب‌های مغزی تروماتیک ممکن است با بیماری‌های دژنراتیو مغز مرتبط باشند.
یک اختلال دژنراتیو مغز می‌تواند باعث از دست رفتن تدریجی عملکردهای مغز شود، از جمله:
بیماری آلزایمر، که در درجه اول باعث از دست دادن تدریجی حافظه و سایر مهارت‌های تفکر می‌شود.
بیماری پارکینسون، یک بیماری پیشرونده که باعث مشکلات حرکتی مانند لرزش، سفتی و کندی حرکات می‌شود.
زوال عقل پوگیلیستیکا – که اغلب با ضربات مکرر به سر در بوکس حرفه‌ای مرتبط است – که باعث علائم زوال عقل و مشکلات حرکتی می‌شود.
پیشگیری از آسیب مغزی
برای کاهش خطر آسیب مغزی، این نکات را دنبال کنید:
کمربند ایمنی و کیسه هوا. همیشه در وسیله نقلیه موتوری کمربند ایمنی ببندید. یک کودک خردسال همیشه باید در صندلی عقب ماشین بنشیند و در صندلی ایمنی کودک یا صندلی کودک مناسب برای اندازه و وزن او قرار گیرد.
مصرف الکل و مواد مخدر. تحت تأثیر الکل یا مواد مخدر، از جمله داروهای تجویزی که می‌توانند توانایی رانندگی را مختل کنند، رانندگی نکنید.
کلاه ایمنی. هنگام دوچرخه‌سواری، اسکیت‌بورد، موتورسیکلت، اسنوموبیل یا وسایل نقلیه همه‌جارو، کلاه ایمنی بپوشید. همچنین هنگام بازی بیسبال یا ورزش‌های تماسی، اسکی، اسکیت، اسنوبورد یا اسب‌سواری، از محافظ سر مناسب استفاده کنید.
به محیط اطراف خود توجه کنید. هنگام استفاده از تلفن، تبلت یا هر دستگاه هوشمندی، رانندگی، پیاده‌روی یا عبور از خیابان را انجام ندهید. این حواس‌پرتی‌ها می‌توانند منجر به تصادف یا زمین خوردن شوند.
جلوگیری از زمین خوردن نکات زیر می‌تواند به سالمندان کمک کند تا از زمین خوردن در اطراف خانه جلوگیری کنند:
- نصب نرده در حمام
- قرار دادن یک زیرانداز ضد لغزش در وان حمام یا دوش
- برداشتن فرش‌های اطراف
- نصب نرده در دو طرف راه‌پله‌ها
- بهبود روشنایی خانه، به خصوص در اطراف پله‌ها
- پاکسازی پله‌ها و کف از اشیاء بی‌ارزش
- معاینه منظم بینایی
- ورزش منظم
پیشگیری از آسیب‌های سر در کودکان
نکات زیر می‌تواند به کودکان کمک کند تا از آسیب‌های سر جلوگیری کنند:
- نصب دروازه‌های ایمنی در بالای راه‌پله
- پاکسازی پله‌ها از اشیاء بی‌ارزش
- نصب محافظ پنجره برای جلوگیری از زمین خوردن
- قرار دادن یک زیرانداز ضد لغزش در وان حمام یا دوش
- استفاده از زمین‌های بازی که دارای مواد ضربه‌گیر روی زمین هستند
- اطمینان حاصل کنید که فرش‌های اطراف ایمن هستند
- اجازه ندهید کودکان در پله‌های فرار یا بالکن بازی کنند
آیا این نوشته برایتان مفید بود؟
