درباره وسواس فکری چه می دانید؟
وسواس فکری و عملی یک اختلال روانی است که در آن فرد افکار خاصی را بهطور مکرر تجربه میکند. فردی که دچار اختلال وسواس فکری و عملی میشود نیاز به انجام مکرر اعمال خاصی را در خود احساس میکند تا به حدی که باعث پریشانی یا اختلال در عملکرد عمومی فرد میشود که عملکرد فرد به شدت افت میکند و فرد جز برای مدتزمان کوتاهی قادر به کنترل این افکار و اعمال نیست.
ارتباط وسواس فکری با دیگر اختلالات روانی
اختلال وسواس فکری و عملی نوعی اختلال رفتاری است که باعث شکلگیری افکاری در ذهن فرد میشود که موجب انجام عملی اجباری میگردد.
هر بیماری که بتواند عملکرد فرد مبتلا به اختلال وسواس فکری و عملی را تحت تأثیر قرار دهد قطعاً باعث بروز خشم یا اختلالات دیگر خواهد شد. رفتارهای اجباری فرد مبتلا به وسواس بههیچعنوان اختیاری نیستند بلکه نشان از وجود یک اختلال رفتاری است.
این بیماری با اختلالات زیر در ارتباط است:
- اختلالات تیک
- اختلالات اضطرابی
- افزایش خطر خودکشی
علائم وسواس فکری
- شستن مکرر دستها
- شمارش اشیا یا پول
- بررسی قفل شدن در و …
که در وسواس عملی واکنشهای دیگری بهصورت واکنشهای وسواس گونه فیزیکی و رفتاری بروز میکند و شایعترین وسواس عملی مربوط به چک کردن و بررسی کردن است.
- انجام دادن چندینباره کارها
- چک کردن تجهیزات اینکه خاموش یا روشن است
- چک کردن قفل در و پنجرهها
- چک کردن از نداشتن یک بیماری خاص که فلان ویروس در بدنش هست
روش های درمانی اختلال وسواس
برای این اختلال، درمانهای مختلفی وجود دارد که درمانهای روانشناختی و درمانهای روانپزشکی ازجمله درمانهای این اختلال است. در روانشناسی یک رویکرد شناختی – رفتاری داریم که روانشناس چندین جلسه با بیمار کار میکند و سعی میکند روی وسواسش تأثیر بگذارد. همچنین روانپزشکها داروهایی برای کنترل این وسواس تجویز میکند که ازجمله این داروها «کلوپرامین» است همچنین در این اختلال داروهای باز جذب «سروتونین» برای بیمار تجویز میشود.
وسواس فکری کودکان
وسواسها افکار ناخواستهای هستند که به ذهن کودک وارد میشوند و پریشانی و اضطراب بسیار ایجاد میکنند. کودکان هم میتوانند دچار وسواس فکری و عملی شوند. مشکل اصلی در کودکان این است که کودکان از اضطرابها و رفتارهای ناشی از این اختلال صحبت نمیکنند که ممکن است کودک از ترس خود، احساس خجالت یا گیجی، صحبتی به میان نیاورد. در این مواقع والدین متوجه نمیشوند که کودک دچار اختلال وسواس فکری و عملی شده است. به همین دلیل توجه و دقت بیشتر والدین نسبت به کودک ضروری است.
علائم وسواس در کودکان
ازجمله راههایی که والدین میتوانند متوجه شوند که کودک دچار مشکل شده، تمرکز نکردن کودک در کار مدرسه و لذت نبردن از انجام فعالیتهاست. بچههای تحریکپذیر اگر ناراحت یا مضطرب باشند رفتارشان نشان میدهد؛ حتی اگر صحبتی از آنها در میان نباشد.
اینگونه کودکان خود خیلی اوقات در تصمیمگیری و انتخاب دچار مشکل میشوند و به راحتی در انتخاب کارهای روزمره مثل: لباس پوشیدن، دوش گرفتن و انجام تکالیف؛ وسواس در رفتارشان دیده میشود.
کودکانی که دچار اختلال وسواس فکری و عملی میشوند، بعضیاوقات کسل و بیحوصله هستند که نیاز است حتماً از متخصص کودک و نوجوان کمک گرفته شود. تحقیر کردن در مدرسه و محیطهای اجتماعی میتواند در نوجوانی و بزرگسالی باعث بروز این اختلال شود.
سن درگیری اختلال وسواس در افراد
میانگین سنی وسواس فکری عملی ۱۰ سال اعلام شده است ولی در سن ۵ سال به بالا وسواس تشخیص داده میشود. لازم به ذکر است برخی از بچهها ممکن است خیلی بهندرت از سن ۳ سالگی به بعد علائمی را نشان دهند ولی تشخیص از ۵ سالگی به بعد است.
علت بروز وسواس
سابقه خانوادگی یکی از علتهایی است که میتواند از علل این اختلال باشد. زمانی که پدر یا مادر یا هر دو مبتلا به این اختلال باشند باعث میشود فرزندشان در سنین پایین حتی بزرگسالی بیشتر در معرض این اختلال قرار بگیرد. از دیگر علتهای این اختلال علتهای بیولوژیک است که مربوط به مواد شیمیایی مغز است و عصبها را تحت تأثیر قرار میدهد در این شرایط مشکل در انتقال مواد شیمیایی مغز به وجود میآید.
انواع وسواس فکری
اختلال وسواس فکری یک اختلال متداول عصبی- شناختی در برخی افراد است که با ۲ نوع مشخص از علائم شناخته میشود:
- افکار وسواسی
- رفتارهای اجباری
وجود هرکدام از این علائم در فرد میتواند نشاندهنده وجود اختلال وسواس فکری باشد. افکار وسواسی افکاری ناخواسته و نگرانکننده هستند که منجر به موارد زیر می شود:
- پریشانی
- اضطراب
- ترس
محتوای این موارد میتواند تقریباً هر چیزی باشد. از جمله:
- ترس از آلوده شدن به میکروبها
- مرور کردن افکار خشن در ذهن
- شک مداوم در انجام یک سری اعمال و رفتار
این افکار گاهاً ازنظر محتوا، منطقی نیستند و کنترل آنها تقریباً غیرممکن است. ازجمله موارد شایع وسواس فکری و عملی عبارتند از:
- چک کردن
- بررسی کردن و همچنین شمردن دوباره پول
- رفتارهایی مثل مرور کردن کتاب و درس همراه با اضطراب
- اعمال مربوط به شستشوی مداوم و بیدلیل
- وسواسهای پاکی و نجسی که برای بعضی از افراد وجود دارد
- لمس اشیا هنگام ورود و خارج شدن از اتاق
- چیدمان وسایل منزل به یکشکل خاص که اگر شکل آن تغییر کند و به هم بخورد دچار وسواس میشوند
علائم رفتاری وسواس فکری
رفتار افرادی که درخواست تأیید از طرف دوستان و اطرافیان دارند مثل کودکی که از مادرش بارها سؤال میکند که آیا او را دوست دارد؛ میتواند ناشی از عدم امنیت و شروع یک وسواس در فرد یا کودک باشد که در وسواس عملی متأسفانه مشاهده میکنیم. وسواسهای فکری فرد را بهشدت اذیت میکند مثل افکار نجس و پاکی، مثل آلودگی، میکروبها، مواد شیمیایی و پاککنندهها، که در این شرایط فرد خیلی آسیب میبیند.
- تصورات جنسی فاسد نسبت به اعضای خانواده
- افکار ناخواسته مادی
- افکار خشونتآمیز با دیگران
- نگرانی افراطی درباره رنجاندن خدا و یا کفرگویی
- ترس از اینکه رفتارهای عادیشان غلط یا غیراخلاقی باشد
همه این موارد در رفتارهای وسواس فکری و عملی دستهبندی میشود. همچنین برخورد تصادفی با حیوان یا شخصی موقع رانندگی، احتمال وقوع آتشسوزی از روشن کردن اجاقگاز در این افراد نگرانیهایی ایجاد میکند و بهصورت وسواس فکری وجود دارد.
در اینگونه افراد رفتارهای ناهنجار و غیرمعمول همراه با اضطراب و پریشانی آنقدر زیاد است که برخی اوقات اعتقادات و مذهب افراد را تحت تأثیر قرار میدهد و افراد به باورهای خرافی روی میآورند که نشاندهنده افزایش ترس آنهاست. همچنین ترس از فراموش کردن یک موضوع آنها را خیلی آزار میدهد.
درمان اختلال وسواس فکری و عملی
درمانهای روانپزشکی و شناختی وجود دارد که بهتر است افراد برای بهبودی و ترک این اختلال به متخصص مغز و اعصاب مراجعه کنند.، بیماران و خانوادهها باید این اختلالات را جدی بگیرند زیرا ممکن است موجب اختلالات دیگر شود.