خونریزی ساب دورال چیست؟

«هماتوم ساب دورال» (Subdural Sematoma) یا به اختصار (SDH)، نوعی خونریزی است که در آن خون به علت آسیب‌دیدگی مغز، بین لایه داخلی ماده دورا و مننژ در اطراف مغز تجمع می‌یابد. هماتوم ساب دورال ممکن است باعث افزایش فشار داخل جمجمه و در نهایت منجر به فشرده سازی و آسیب به بافت ظریف مغز شود. هماتوم ساب دورال یک بیماری خطرناک است که در آن خون بین جمجمه و سطح مغز جمع می شود و معمولاً در اثر ضربه به سر ایجاد می شود.

علائم هماتوم ساب دورال می تواند شامل موارد زیر باشد:

• تحریک پذیری
• تشنج
• درد
• بی حسی
• سردرد شدید (ثابت یا متغیر)
• سرگیجه
• فراموشی
• ضعف یا بی حالی
• بی حس شدن یک طرفه بدن
• حالت تهوع یا استفراغ
• از دست دادن اشتها
• تغییرات شخصیتی
• ناتوانی در گفتار
• تار آتاکسی یا مشکل در راه رفتن
• از دست دادن کنترل عضلات
• الگوهای تنفسی تغییر یافته
• کاهش شنوایی یا زنگ زدن گوش (وزوز گوش)
• تاری و انحراف دید
• حرکت غیر عادی چشم
• دو بینی

این علائم اغلب می تواند با شرایط دیگر مانند سکته مغزی، عفونت یا زوال عقل اشتباه گرفته شود. همچنین علائم ممکن است بلافاصله پس از آسیب شدید سر (هماتوم ساب دورال حاد)، یا گاهی اوقات چند روز یا چند هفته پس از آسیب جزئی سر (هماتوم ساب دورال تحت حاد یا مزمن) ایجاد شود. اگر علائم فوق را هر زمان بعد از یک آسیب جزئی سر مشاهده کردید، باید به نزدیکترین مرکز پزشکی مراجعه کنید.  هماتوم ساب دورال می تواند بسیار جدی باشد و باید در اسرع وقت بررسی شود.

علت هماتوم ساب دورال

هماتوم ساب دورال زمانی رخ می دهد که یک رگ خونی در فضای بین جمجمه و مغز (فضای ساب دورال) آسیب ببیند. خون از رگ خونی خارج می شود و منجر به تشکیل لخته خون (هماتوم) می شود که به مغز فشار وارد می کند و به آن آسیب می رساند. آسیب های سر که باعث هماتوم ساب دورال می شوند، اغلب شدید هستند، مانند آسیب های ناشی از تصادف اتومبیل، سقوط یا حمله خشونت آمیز.

از عواملی که خطر هماتوم ساب دورال را افزایش می‌دهند می‌توان به سن بسیار کم یا سن بالا اشاره کرد. همزمان با کوچک شدن مغز، فضای ساب دورال بزرگتر می‌شود و عروق گذرنده از این فضا، باید مسافت بیشتری را طی کنند که باعث آسیب‌پذیری بیشتر آن‌ها در برابر آسیب و ضربه خواهد شد. همچنین افراد مسن رگ‌های شکننده‌تری دارند و این سبب خونریزی مزمن زیر دورا می‌شود. دیگر فاکتورهای مهم در ابتلا به هماتوم ساب دورال عبارتند از:

• مصرف داروهایی که خون را رقیق می‌کنند (ضد انعقاد خون) مانند:
  • آسپرین(ضد انعقاد خون)
  • کلوپیدوگرل (پلاویکس)
  • پراسوگرل (موثر)
  • هپارین
  • وارفارین (کومادین)
• سومصرف یا مصرف طولانی مدت الکل
• ابتلا به تشنج
• زوال عقل
• نشت مایع مغزی نخاعی

عوارض هماتوم ساب دورال 

برخی از هماتوم‌های ساب دورال می‌توانند عوارض جدی از جمله کما یا حتی مرگ ایجاد کنند. در صورت عدم درمان هماتوم یا حتی گاهی اوقات پس از درمان اتفاق می‌افتد. عوارض احتمالی عبارتند از:

• فتق مغز: فشار در مغز می‌تواند بافت را از مکانی که قرار است دور کند. این می‌تواند منجر به مرگ شود.
• خونریزی بیشتر: در سنین بالاتر، هنگام بهبودی اولین خونریزی، فرد در معرض خطر خونریزی دیگری قرار دارد به خصوص اگر از ناحیه سر آسیب دیده باشید.
• تشنج: حتی پس از درمان هماتوم نیز ممکن است تشنج ادامه داشته باشد.

افراد مسن بیشترین خطر خونریزی مغزی دیگر را پس از هماتوم ساب دورال دارند. با افزایش سن، مغز گسترش نمی‌یابد و فضای باقی‌مانده پس از هماتوم پر نمی‌شود. با وجود فاصله بیشتر بین مغز و جمجمه، احتمال خونریزی شما حتی با آسیب دیدگی جزئی از ناحیه سر افزایش می‌یابد.

 درمان هماتوم ساب دورال

درمان هماتوم ساب دورال به اندازه و سرعت رشد آن بستگی دارد. برخی از هماتوم‌های ساب دورال کوچک را می‌توان با نظارت دقیق کنترل کرد زیرا در نهایت لخته خون به طور طبیعی جذب می‌شود. با وارد کردن کاتتر کوچک از سوراخ شده در جمجمه و مکش هماتوم، می‌توان موارد دیگر را درمان کرد. هماتوم های بزرگ یا علامت‌دار نیاز به کرانیوتومی دارند. جراح جمجمه سپس ماده دورا را باز می کند. با مکش لخته را از بین می‌برد و محل‌های خونریزی را شناسایی و کنترل می‌کند. رگ‌های آسیب دیده باید ترمیم شوند. عوارض بعد از عمل می‌تواند شامل موارد زیر باشد:

• افزایش فشار داخل جمجمه
• ورم مغز
• خونریزی جدید یا مکرر
• عفونت
• تشنج

در بیماران مبتلا به هماتوم مزمن ساب دورال بدون سابقه تشنج، مضر یا مفید بودن داروهای ضدتشنج به خوبی مشخص نیست. هماتوم‌های حاد ساب دورال یکی از بالاترین میزان مرگ و میر در تمام آسیب‌های سر را دارند که ۵۰ تا ۹۰ درصد موارد منجر به مرگ می‌شود. حدود ۲۰ تا ۳۰ درصد بیماران عملکرد مغز را بهبود می‌بخشند. جراحان می‌توانند از روش‌های مختلفی برای درمان هماتوم زیر دورال استفاده کنند:

• Burr Hole Trephination: سوراخی در جمجمه در ناحیه هماتوم ساب دورال ایجاد شده و خون از طریق سوراخ خارج می‌شود.
• «کرانیوتومی» (Craniotomy): برای دسترسی بهتر به هماتوم ساب دورال و کاهش فشار، قسمت بزرگتری از جمجمه برداشته می‌شود. جمجمه برداشته شده اندکی پس از عمل جایگزین می شود.
• «کرانیکتومی» (Craniectomy): بخشی از جمجمه برای مدت زمان طولانی برداشته می‌شود تا مغز آسیب دیده، بدون آسیب دائمی منبسط و متورم شود. البته کرانیکتومی برای درمان هماتوم ساب دورال رایج نیست.

افراد مبتلا به هماتوم ساب دورال شدید، اغلب به طور جدی بیمار هستند و برای ادامه حیات، به تنفس با دستگاه و سایر اشکال حمایتی نیاز دارند. اگر فردی مشکل خونریزی دارد یا داروهای رقیق‌کننده خون مصرف می‌کند، باید تدابیری برای بهبود لخته شدن خون در نظر گرفته شود. این ممکن است شامل دادن داروها یا فرآورده‌های خونی و معکوس کردن هر ماده رقیق‌کننده خون در صورت امکان باشد. از داروهای دیگری برای کاهش تورم یا فشار در مغز یا کنترل تشنج نیز ممکن است استفاده شود.