ام اس یا مولتیپل اسکلروزیس (MS) یک بیماری خودایمنی مزمن است که سیستم عصبی مرکزی (شامل مغز، نخاع و اعصاب بینایی) را تحت تأثیر قرار می‌دهد. در این شرایط، سیستم ایمنی بدن به اشتباه به سلول‌های سالم حمله می‌کند؛ به طور خاص، غلاف محافظی به نام میلین که اعصاب را احاطه کرده است، هدف قرار می‌گیرد.

آسیب به غلاف میلین باعث اختلال در انتقال سیگنال‌های عصبی از مغز به سایر نقاط بدن می‌شود. این آسیب می‌تواند به مرور زمان منجر به مشکلات جدی مانند ضعف عضلانی، از دست دادن تعادل، مشکلات بینایی یا بی حسی شود. خوشبختانه، چندین درمان دارویی مؤثر وجود دارد که می‌تواند آسیب عصبی را محدود کرده و پیشرفت بیماری ام اس را کند سازد.

مولتیپل اسکلروزیس (MS) چیست؟

مولتیپل اسکلروزیس (MS) یک بیماری خودایمنی است که در آن، سیستم ایمنی بدن به میلین (غلاف محافظ اعصاب مغز و نخاع) حمله می‌کند. قطع شدن سیگنال‌های عصبی به دلیل آسیب میلین، منجر به بروز علائم ام اس می‌شود که می‌توانند مغز، نخاع و چشم‌ها را تحت تأثیر قرار دهند.

انواع بیماری ام اس

شناخت نوع ام اس برای انتخاب بهترین استراتژی درمانی حیاتی است. چهار نوع اصلی از این بیماری عبارتند از:

1. سندرم مجزای بالینی (CIS)
2. ام اس عودکننده-فروکش کننده (RRMS)
3. ام اس پیشرونده اولیه (PPMS)
4. ام اس پیشرونده ثانویه (SPMS)

شیوع MS

بیماری ام اس معمولاً زنان را بیشتر از مردان درگیر می‌کند و بیشتر افراد مبتلا در سنین ۲۰ تا ۴۰ سالگی تشخیص داده می‌شوند.

علت مولتیپل اسکلروزیس (MS) و عوامل خطر

علت دقیق ام اس هنوز کاملاً مشخص نیست، اما تحقیقات نشان می‌دهند که ترکیبی از عوامل محیطی و ژنتیکی در ایجاد این بیماری نقش دارند:

• عفونت‌ها: برخی تحقیقات، قرار گرفتن در معرض ویروس‌هایی مانند ویروس اپشتین بار را با افزایش خطر ابتلا به ام اس مرتبط دانسته‌اند.
• عوامل محیطی و ویتامین D: زندگی در نواحی دورتر از خط استوا که نور خورشید کمتری دریافت می‌کنند، با نرخ بالاتری از بیماری ام اس مرتبط است. این امر به دلیل سطح پایین ویتامین D است که یک عامل خطر برای ابتلا به MS محسوب می‌شود.
• خودایمنی: حمله اشتباه سیستم ایمنی به سلول‌های سالم.
• ژنتیک: داشتن سابقه خانوادگی ام اس خطر ابتلا را افزایش می‌دهد.

علائم و عوارض رایج ام اس

علائم ام اس می‌تواند بسیار متنوع باشد. مشکلات بینایی، مانند نوریت بینایی (تاری و درد در یک چشم)، اغلب به عنوان اولین نشانه‌های مولتیپل اسکلروزیس ظاهر می‌شوند.

سایر علائم رایج ام اس:

• خستگی شدید و مداوم
• ضعف عضلانی و اسپاسیته (سفتی و گرفتگی عضلات)
• از دست دادن تعادل یا هماهنگی
• گزگز یا بی حسی، به ویژه در پاها یا بازوها
• تغییرات در راه رفتن

اگر بیماری ام اس پیشرفت کند، ممکن است عوارضی جدی‌تر به دنبال داشته باشد، از جمله:

• مشکل در راه رفتن که نیازمند وسایل کمکی (عصا، واکر، ویلچر) باشد.
• مشکلات حافظه و تمرکز.
• از دست دادن کنترل مثانه یا روده.

تشخیص و مدیریت مولتیپل اسکلروزیس (MS)

تشخیص دقیق ام اس به دلیل شباهت علائم آن با سایر شرایط عصبی، گاهی اوقات چالش‌برانگیز است. برای تشخیص قطعی، مراجعه به یک متخصص مغز و اعصاب ضروری است.

روش‌های تشخیص کلیدی:

• معاینه فیزیکی و عصبی
• تصویربرداری تشدید مغناطیسی (MRI): این روش به دنبال ضایعات (نواحی آسیب) در مغز یا نخاع می‌گردد که نشان‌دهنده آسیب به غلاف میلین است.
• آزمایش‌های تکمیلی مانند آزمایش خون و آزمایش پتانسیل برانگیخته.

درمان و مدیریت MS

در حال حاضر هیچ درمانی قطعی برای ام اس وجود ندارد. با این حال، هدف از درمان ام اس، مدیریت علائم، کاهش دفعات عود (حملات یا شعله‌ور شدن) و کند کردن پیشرفت بیماری است.

برنامه‌های درمانی شامل:

1. درمان‌های اصلاح‌کننده بیماری (DMTs): این داروها برای درمان طولانی‌مدت MS تأیید شده‌اند و به طور مؤثر عودها را کاهش داده و پیشرفت بیماری را کند می‌کنند.
2. داروهای کنترل عود: در صورت حملات شدید، دوزهای بالای کورتیکواستروئیدها برای کاهش سریع التهاب تجویز می‌شوند.
3. توانبخشی فیزیکی: برای حفظ تحرک، قدرت عضلانی و عملکرد بدنی.
4. مشاوره سلامت روان: برای مدیریت چالش‌های عاطفی مرتبط با بیماری مزمن و تأثیر MS بر خلق و خو و حافظه.

چگونه از عود ام اس جلوگیری کنیم؟

علاوه بر استفاده از درمان‌های اصلاح‌کننده بیماری (DMTs) که مؤثرترین راه هستند، تغییرات سبک زندگی سالم می‌تواند به کند کردن پیشرفت بیماری کمک کرده و کیفیت زندگی را بهبود بخشد:

• رژیم غذایی سالم: رژیم متعادل شامل میوه‌ها، سبزیجات، غلات کامل و پروتئین‌های بدون چربی.
• ورزش منظم: تمرینات هوازی، قدرتی و انعطاف‌پذیری برای مقابله با ضعف عضلانی.
• مدیریت استرس: استفاده از روش‌هایی مانند یوگا و مدیتیشن، چرا که استرس می‌تواند خستگی مرتبط با ام اس را بدتر کند.
• ترک سیگار و محدود کردن الکل: این عوامل با بدتر شدن علائم ام اس و تسریع پیشرفت بیماری مرتبط هستند.

نکته پایانی: با وجود اینکه مولتیپل اسکلروزیس یک بیماری مزمن است، بیشتر افراد مبتلا به ام اس قادر هستند علائم خود را به خوبی مدیریت کرده و با استفاده از درمان‌های نوین ام اس و سبک زندگی سالم، زندگی کامل و فعالی داشته باشند.