علت سرگیجه چیست وچه درمانی دارد؟
سرگیجه حالتی شایع است که فرد در آن احساس میکند محیط اطراف به صورت دایرهای در حال چرخش است (که به آن ورتیگو نیز گفته میشود) یا احساس گیجی، سبکی سر یا عدم تعادل دارد. این حالت اغلب نشانهای از یک بیماری زمینهای است و میتواند به طور قابل توجهی بر کیفیت زندگی و فعالیتهای روزمره فرد تأثیر بگذارد.
سرگیجه چیست؟
سرگیجه یک اصطلاح کلی است که برای توصیف طیف وسیعی از احساسات استفاده میشود، از جمله:
- احساس کاذب حرکت یا چرخش محیط (ورتیگو)
- احساس سبکی سر یا ضعف
- از دست دادن تعادل و بیثباتی
- احساس شناور بودن
سرگیجه معمولاً زمانی رخ میدهد که در گوش داخلی (که مسئول حفظ تعادل است) مشکلی ایجاد شده باشد، اما مشکلات در سیستم عصبی مرکزی (مغز و نخاع) نیز میتوانند در بروز آن دخیل باشند.
🔑 علل شایع سرگیجه
دلایل سرگیجه متنوع هستند و تشخیص علت اصلی برای درمان موفق حیاتی است:
۱. اختلالات گوش داخلی (شایعترین علل ورتیگو)
۲. مشکلات قلبی-عروقی
- فشار خون پایین (افت فشار خون وضعیتی): کاهش ناگهانی فشار خون هنگام ایستادن یا بلند شدن سریع، که باعث سبکی سر میشود.
- کاهش جریان خون به مغز: ناشی از مشکلات قلبی (مانند آریتمی) یا تنگ شدن عروق.
۳. سایر دلایل پزشکی
- میگرن دهلیزی (Vestibular Migraine): سرگیجهای که میتواند همراه با سردرد میگرنی یا به تنهایی رخ دهد.
- اضطراب و استرس: اضطراب شدید و حملات پانیک میتوانند باعث هایپرونتیلاسیون (تنفس سریع) و احساس سبکی سر شوند.
- کمآبی بدن (Dehydration): ننوشیدن مایعات کافی.
- کم خونی (Anemia): کاهش گلبولهای قرمز خون.
- داروها: برخی آنتیبیوتیکها، داروهای ضد التهاب یا داروهای قلبیعروقی میتوانند عوارض جانبی سرگیجه داشته باشند.
- مشکلات عصبی: سکته مغزی، تومور مغزی، مولتیپل اسکلروزیس (MS) یا آسیب سر (اگرچه دلایل مرکزی کمتر شایع هستند).
📊 انواع سرگیجه
سرگیجه به دو نوع اصلی تقسیم میشود که به محل بروز مشکل اشاره دارند:
- سرگیجه محیطی (Peripheral Vertigo):
- شایعترین نوع.
- ناشی از مشکل در گوش داخلی یا عصب دهلیزی است.
- شامل BPPV، لابیرنتیت، نوریت دهلیزی و بیماری منییر است.
- سرگیجه مرکزی (Central Vertigo):
- کمتر شایع و اغلب شدیدتر.
- ناشی از مشکل در مغز است (مانند عفونت، سکته مغزی، تومور یا MS).
- علائم شدیدتری مانند بیثباتی حاد و مشکل در راه رفتن ایجاد میکند.
⚠️ علائم همراه سرگیجه
سرگیجه ممکن است با علائم دیگری همراه باشد که میتواند به پزشک در تشخیص کمک کند:
- تهوع و استفراغ
- مسائل مربوط به تعادل (بیثباتی)
- وزوز گوش (تینیتوس)
- کاهش شنوایی
- احساس پری یا فشار در گوش
- سردرد
- نیستاگموس: حرکت سریع و غیر قابل کنترل چشمها از این طرف به طرف دیگر.
🩺 تشخیص سرگیجه
تشخیص با معاینه فیزیکی و سؤال از بیمار در مورد جزئیات سرگیجه (شروع، مدت، علائم همراه) آغاز میشود. پزشک ممکن است برای تأیید تشخیص از آزمایشهای زیر استفاده کند:
💊 درمان سرگیجه
درمان به طور کامل به علت زمینهای بستگی دارد:
۱. مانورهای تغییر موقعیت (برای BPPV)
- مانور اِپلی (Epley Maneuver): این روش شامل یک سری حرکات مشخص سر است که توسط پزشک یا فیزیوتراپیست انجام میشود تا کریستالهای کلسیم (کانالیتها) را از کانالهای نیمدایرهای گوش خارج کند و به محل اصلی خود بازگرداند.
۲. درمان توانبخشی دهلیزی (VRT)
- شامل مجموعهای از تمرینات سرگیجه است که برای بهبود علائمی مانند مشکلات تعادل و بینایی ناپایدار طراحی شدهاند. این تمرینات با هدف “آموزش مجدد” مغز برای سازگاری با سیگنالهای غیرطبیعی از گوش داخلی انجام میشود.
۳. داروها
- داروهای ضد بیماری حرکت (مانند مکلیزین یا دیمن هیدرینات): برای کاهش علائم حاد سرگیجه و حالت تهوع.
- آنتی هیستامینها: مانند سیکلیزین.
- داروهای دیگر: بسته به تشخیص (مانند داروهای کنترل میگرن، آنتیبیوتیکها برای عفونت گوش یا داروهای ضد اضطراب).
۴. جراحی
- در موارد نادری از سرگیجههای مقاوم به درمان (مانند برخی موارد بیماری منییر یا تومور عصبی)، ممکن است عمل جراحی توصیه شود.
🚨 چه زمانی باید به پزشک متخصص مغز و اعصاب مراجعه کرد؟
سرگیجه معمولاً جدی نیست و به مرور برطرف میشود. با این حال، اگر سرگیجه شما همراه با هر یک از علائم زیر باشد، فوراً با اورژانس تماس بگیرید:
- سردرد ناگهانی و شدید
- درد قفسه سینه یا تپش قلب
- مشکل حاد در راه رفتن یا عدم هماهنگی
- ضعف یا بیحسی ناگهانی در یک دست یا پا
- تغییر ناگهانی بینایی (مانند دو بینی)
- تب بالا (بیش از )
- مشکل در صحبت کردن یا گیجی
نکته پایانی: سرگیجه میتواند ترسناک باشد و توانایی انجام کارهای روزمره را مختل کند. مهم نیست چه نوع سرگیجهای را تجربه میکنید، مشاوره با یک متخصص بهداشت و درمان میتواند به شما در شناسایی علت اصلی و دریافت یک برنامه درمانی شخصی کمک کند. هرگز هنگام سرگیجه رانندگی نکنید.