اختلالات مغز و اعصاب چیست؟
مغز یک توده نرم سلولهای عصبی و بافتهای حمایتی است. مغز چند قسمت عمده دارد: مغز، مخچه و ساقه مغز. این قسمتها با هم کار میکنند، اما هر کدام دارای عملکرد خاصی هستند.
- بزرگترین بخش مغز، بیشتر قسمت فوقانی جمجمه را پر میکند. این بخش به دو نیمه به نام نیمکرههای راست و چپ مغزی تقسیم میشود. مغز با استفاده از اطلاعاتی که از حواس میگیرد به ما میگوید چه چیزهایی در اطراف ما اتفاق میافتد و بدن ما را برای پاسخدهی بهتر کنترل میکند. نیمکره راست، عضلات سمت چپ بدن را کنترل میکند، و نیمکره چپ عضلات سمت راست بدن را کنترل میکند بنابراین اگر سمت راست مغز سکته کند، سمت چپ بدن فلج میشود. این بخش فوقانی مغز همچنین تکلم و احساسات ما و همچنین خواندن، تفکر و یادگیری را نیز کنترل میکند.
- مخچه که پشت مغز است، کنترل تعادل و اقدامات پیچیدهای مانند راه رفتن و صحبت کردن را دارد.
- ساقه مغز؛ مغز را با نخاع متصل میکند. ساقه مغز کنترل گرسنگی و تشنگی و برخی از اساسیترین عملکردهای بدن مانند دمای بدن، فشار خون و تنفس را نیز کنترل میکند.
سه گروه بیماریهای سیستم عصبی:
اول بیماریهایی هستند که بیشتر بر خلق و خو و رفتار بیمار تاثیر میگذارند مانند افسردگی، اظطراب، اختلالات شخصیتی و بیماریهای روانی پیشرفته. این گروه از بیماریها توسط روانپزشکان یا متخصصین اعصاب و روان درمان میشوند.
دسته دوم بیماریهایی هستند که بر عملکرد بدنی سیستم عصبی تاثیر گذاشته اما با جراحی قابل درمان نیستند بلکه باید برای بیماران دارو تجویز شود. مانند ام اس، صرع، بیماری پارکینسون و برخی سکتههای مغزی. این بیماران توسط متخصصین داخلی مغز و اعصاب درمان میشوند.
گروه سوم بیمارانی را شامل میشود که میتوان به وسیله جراحی به آنان کمک کرد. تومورهای مغزی، ضربه های مغزی، تومور نخاعی، صدمات نخاعی، دیسک کمر، گردن، پشت و بیماریهای اعصاب محیطی مانند فشار روی عصب و قطع عصب جزو این گروه هستند. این بیماران توسط جراحان مغز و اعصاب درمان میشوند.
صرع (اپیلپسی):
یک اختلال نورولوژیکی که به فعالیت الکتریکی غیرعادی مغز ارتباط دارد و باعث از دست دادن هوشیاری و تشنج میشود.
بیماری آلزایمر:
یک اختلال پیشرونده ذهنی که به علت تحلیل رفتگی عمومی مغز به وجود میآید.
سکته مغزی:
به علت عدم خونرسانی ارسال اکسیژن و مواد مغذی به مغز ناشی از پارگی شریان یا لخته شدن خون به وجود میآید.
میگرن و سایر انواع سردردها:
یک سردرد شدید و عود کننده که اغلب با اختلال در بینایی و حالت تهوع همراه است.
مالتیپل اسکلروزیس:
یک بیماری مزمن که شامل آسیب دیدگی سلولهای عصبی مغز و طناب نخاعی است و بیمار با مشکلاتی از قبیل بیحسی، اختلالات تکلم، مشکلات عضلانی، تاری دید و خستگی شدید مواجه میشود.
بیماری پارکینسون:
یک اختلال پیشرونده است و بیمار با علائمی از قبیل رعشه، سفتی عضلات و کندی حرکات مواجه میشود. این اختلال با تحلیل رفتگی عقدههای قاعدهای مغز و کمبود دوپامین ارتباط دارد.
تومورهای مغزی:
تودههای سلولی غیر عادی درون بافت مغز باعث اختلال در عملکرد شناختی بیمار خواهند شد.
ضربه مغزی و سایر آسیب دیدگی های سیستم عصبی:
گاهی اوقات وارد شدن ضربه به مغز باعث اختلال در سطح هوشیاری بیمار، بروز مشکلات دائمی و موقت شناختی، فیزیکی، عاطفی و مرکزی میشود.
سندروم توره و سایر اختلالات عملکردی:
سندروم توره یک اختلال نورولوژیکی است که با حرکات و صداهای ناخواسته همراه است.
اسکلروز جانبی آمیوتروفیک (ALS یا بیماری لوگهریگ):
به اختلال پیشرونده نورونهای سیستم اعصاب مرکزی گفته میشود که منجر به فلج و آتروفی عضلانی خواهد شد.
کمردرد
ام اس
فلج چندگانه یا اِسکلروزِ چندگانه یک بیماری التهابی است که در آن غلافهای میلین سلولهای عصبی در مغز و نخاع آسیب میبینند.
- نوروپاتی محیطی (بیماریای که عصبها را درگیر میکند):
- عصبهای تحت فشار:
- حمله:
- رعشه (حرکات غیر قابل کنترل):
علت اختلالات مغز و اعصاب
علل برخی اختلالات مغز و اعصاب ممکن است بسیار متنوع باشد. هم مغز و هم نخاع با غشاهای متعددی احاطه شدهاند که ممکن است بر آنها نیرو یا فشار وارد شود. عصبهای محیطی در عمق پوست قرار داشته و مستعد آسیبدیدگی هستند. اختلالات نورولوژیکی ممکن است بر همه مسیرهای نورولوژیکی یا یک نورون تنها آسیب وارد کنند. حتی یک اختلال کوچک در مسیر ساختاری نورون ممکن است باعث ایجاد اختلال شود.
در نتیجه ممکن است بیماریهای مغز و اعصاب به دلایل متعددی ایجاد شوند که برخی از این دلایل عبارتند از:
- عوامل مرتبط با سبک زندگی
- عفونتها
- عوامل ژنتیکی
- عوامل مرتبط با تغذیه
- تأثیرات محیطی
- آسیبدیدگیهای فیزیکی
- علائم نورولوژیک
- علائم عاطفی
علائم اختلالات مغز و اعصاب
در حالی که بسیاری از افراد غالباً در وهله اول به دنبال علائم فیزیکی اختلالات مغز و اعصاب هستند اما باید نسبت به علائم عاطفی این بیماری نیز آگاه بود. برای مثال، ممکن است شما دچار نوسانات خلقی شده یا به طور ناگهانی تغییر حال بدهید. افراد مبتلا به بیماریهای نورولوژی ممکن است احساس افسردگی یا توهم نیز داشته باشند. این نکته باید درک شود که این علائم ممکن است نشاندهنده ابتلا به بیماریها و مشکلات دیگر نیز باشند. علائم فیزیکی برخی علائم فیزیکی ابتلا به بیماریهای نورولوژیکی عبارتند از:
- فلج موضعی یا کلی
- ضعف عضلانی
- فقدان احساس موضعی یا کلی
- تشنج
- ناتوانی در خواندن و نوشتن
- ضعف در تواناییهای شناختی
- درد بدون دلیل
- کاهش هوشیاری