سکته مغزی چیست؟

سکته مغزی در جهان بعنوان دومین علت مرگ بشر محسوب می شود و اولین علت از کارافتادگی، اما در کشور‌های پیشرفته در حال حاضر سومین علت مرگ است که با پیر شدن جوامع در آینده نه چندان دور در آن کشور‌ها نیز دومین علت مرگ خواهد شد. سکته مغزی یعنی بسته شدن یا پاره شدن یک شریان مغزی که به دنبال آن اختلال در گردش خون آن ناحیه از مغز ایجاد شده و موجب بروز علائمی مثل فلج نیمه بدن، اختلال تکلم و اختلال در راه رفتن می‌شود.  سکته مغزی، زمانی اتفاق می‌افتد که رگی خونی در مغز مسدود یا منفجر شود.

علائم حمله ایسکمیک

علائم حمله ایسکمیک تقریبا شبیه به سکته مغزی است. این وضعیت زمانی رخ می دهد که به طور موقت به قسمت هایی از مغز خون نرسد. درنتیجه علائم شبیه به سکته ظاهر می شود که ظرف ۲۴ ساعت برطرف خواهد شد. حمله ایسکمیک گذرا، برخلاف سکته مغزی، به خودی خود باعث بروز ناتوانی دائمی نمی شود. علائم حمله ایسکمیک و علائم سکته مغزی تقریبا شبیه به یکدیگر است.  شناخت علائم حمله ایسکمیک کمک می کند هر چه سریع تر تحت درمان مورد نیاز قرار بگیرید. از هر سه نفر، یک نفر بعد از تجربه TIA دچار سکته مغزی می شود. بنابراین درمان به موقع ضروری است.

درباره سکته ایسکمیک

این نوع سکته با توجه به درصد بالا و آمار شدیدی که در رابطه با ابتلای به آن موجود است از اهمیت خاص برخوردار بوده و برای ایجاد شرایطی که کمترین عارضه و آسیب به فرد بیمار برسد همه باید با علائم آن آشنا باشند تا در زمان لازم و با تشخیص درست به بیمار کمک کنند. علی الخصوص اینکه در بسیاری از بیماران سکته ایسکمیک مغز ممکن است TIA و یا یک سکته خفیف مغزی رخ دهد و با تشخیص TIA و بررسی دیگر عروق می توان جلوی ایجاد سکته های بزرگتر و وسیع مغز را گرفت.

سکته ایسکمیک مغز از نوع امبولیک

لخته های خونی که از محل های دیگر مانند قلب کنده و مهاجرت می کنند ممکن است در یکی از رگهای مغزی قرارگرفته و تا جایی که امکان آن هست جلو بروند ولی زمانی که قطر رگ اجازه عبور لخته را ندهد فرد دچار سکته مغزی ایسکمیک از نوع امبولی می شود.

سکته ایسکمیک مغز ترومبوتیک

افرادی که دچار سطح کلسترول بالا و یا آترواسکلروز هستند ممکن است دچار این نوع سکته مغزی شده که طی آن لخته خون در رگهایی که وظیفه خونرسانی به مغز را دارند ایجاد و در طول زمان باعث انسداد و سکته می شود این نوع سکته بر اساس بزرگی و یا کوچکی رگ درگیر به ترومبوز عروق بزرگ و یا عروق ریز دسته بندی می شود

سکته ایسکمیک مغز

در شرایط سکته ایسکمیک مغز هر بیمار ممکن است با ضعف نرولوژیک و یا هرگونه ضعف در سطح آگاهی رو به رو شود، تظاهرات بالینی این مشکلات به اشکال زیر خواهد بود

• همی پارزی، منو پارزی، کوادری پارزی (به ندرت)

همی پارزی به معنی فلج ناقص و یا نسبی در عضلات که می تواند به صورت عمومی و یا محدود اتفاق بیافتد به فرض در یک اندام و یا در نیمه بدن

منوپارزی یا منوپلژی نوعی فلج است که در یک اندام اتفاق می افتد، در بیمار سی پی این نوع فلج می تواند نشانه نوعی فلج همی پلزی باشد که در آن یک اندام به طور وسیع درگیر  شده است.

و کوادری پارزی و یا کوادری پلژی که به ندرت ممکن است انفاق بیافتد و در آن نشانه ای از فلج در چهارعضو دیده می شود

• نواقص کوتاه مدت
• از دست دادن بینایی در یک و یا دو چشم نیز می تواند علامتی برای سکته ایسکمیک مغز باشد

در چنین شرایطی ممکن است بیمار دچار نابینایی کامل و یا نابینایی در یک چشم شود که علامت بسیار مهمی خواهد بود و بیمار بایست سریعا به مراکز درمانی منتقل شود.

• دیپلوپیا و یا دوبینی
• تاری دید
• دیزآرتری یا اختلال حرکتی در گفتار

نشانه‌هایی ظاهری و عوارض بعد از سکته مغزی

• ضعف و کرختی صورت وبازو‌ها یا پا‌ها به خصوص در یک طرف بدن (همی پارزی)
• فلج صورت، بازو و پا‌ها در همان طرف (همی پلژی)
• عدم تعادل و لنگ زدن (آتاکسی)
• اختلال در تکلم یا در درک کلام (دیس آرتری)
• اشکال در بلع (دیس فاژی)
• کرختی و سوزش قسمت‌های بدن-اشکال در درک وضعیت و موقعیت (پارستزی)
• دو بینی-تاری دید یا از دست دادن بینایی به خصوص در یک چشم
• سردرد شدید و ناگهانی
• از دست دادن حافظه کوتاه مدت وطولانی مدت-اختلال در قضاوت
• سرگیجه بدون دلیل و سقوط ناگهانی
• بی اختیاری ادرار و مدفوع
• اشکال در پیدا کردن کلمات و فهمیدن آن چیزی که دیگران می‌گویند
• عدم توانایی در انجام حرکات ظریف

این علائم و یا ترکیبی از آنها می تواند دلیلی برای سکته مغزی باشد، تشخیص قطعی اینکه علائم مرتبط با سکته ایسکمیک مغز است یا هموراژیک از روی علائم غیر ممکن است با اینحال تهوع، استفراغ، سردرد، کاهش سطح هوشیاری از جمله علائمی است که بیشتر در سکته مغزی هموراژیک اتفاق می افتد.

اگر بیمار جوان تر باشد پزشک سوابق مصرف مواد مخدر، کلانژیوپاتی، ضربه به سر و یا سابقه میگرن را نیز مورد بررسی قرار می دهد.

علائم سکته مغزی

پس از شروع این علائم و ایجاد شرایط سکته مغزی پزشک شروع به بررسی بیمار از لحاظ شدت و شرایط سکته می نماید، وسعت سکته، نوع آن و اینکه در چه زمانی اتفاق افتاده  به انتخاب نوع درمان کمک می کند، پزشک باید بداند که سکته در کدام ناحیه اتفاق افتاده است، آیا این علائم مربوط به سکته بوده یا نه، نوع سکته اتفاق افتاده و نهایتا حد آسیبی که به بیمار رسیده است چه بوده.

با توجه به اینکه درمانهای فیبرینولیتیک (داروی حل کننده لخته) و همینطور درمان آنژیوپلاستی در زمان خاص و محدود برای بیمار موثر واقع می شود پزشک ابتداعاً با بررسی موارد آورده شده نحوه درمان مناسب را برای بیمار انتخاب می کند

تشخیص سکته مغزی

غبالگری توموگرافی کامپیوتری یا سی تی (computed tomography) یک تست معمول در تشخیص سکته مغزی است همچنین در شرایط حاد ممکن است پزشک علاوه بر این تست تشخیصی موارد دیگری مانند سی تی آنژیوگرافی، ام آر آی، آنژیوگرافی و تی سی سی دی یا سونوگرافی داپلر عروق مغز را نیز انجام داده و سپس با توجه به شرایط تصمیم گیری نماید.

درمان سکته مغزی

روشهای درمانی کنونی که در ایران نیز قابل انجام بوده و به خوبی پاسخ گوی بیماران بوده است از جمله روشهای تزریق tpa و یا استنت کاروتید است که در طی آن پزشک یا نسبت به آب شدن و از بین رفتن لخته به کمک دارو (tpa) اقدام می نماید و یا با کمک یک کتتر کوچک و از طریق کشاله ران لخته را به شکل فیزیکی خارج و جریان خون را مجددا راه اندازی می نماید.

دکتر بتول دادخواه متخصص مغز و اعصاب 

منبع: باشگاه خبرنگاران جوان