علت و تشخیص سردرد در بزرگسالان

سردرد از جمله بیماری های بسیار رایج است. بیشتر افراد در برخی از مراحل زندگی خود دچار سردرد می شوند. بیشتر سردردها خود به خود (با کمی زمان) یا با کمک مسکن های خفیف از بین می روند. اگرچه بیشتر سردردها آزاردهنده خفیف و موقتی هستند، اما برخی افراد سردردهایی دارند که آنقدر شدید است که برای تسکین درد حتما نیاز به مشاوره پزشکی دارند.

روند سردرد از کودکی تا بزرگسالی

کودکان همچنین ممکن است تا قبل از رسیدن به سن ۱۰ سالگی دچار سردرد شوند. تحقیقات نشان می دهد که قبل از بلوغ، سردرد در پسران شایع تر است، اما این روند پس از بلوغ معکوس می شود. زنان بالغ نسبت به مردان بزرگسال سردرد بیشتری را تجربه می کنند و اغلب با چرخه قاعدگی زنان مرتبط است. با افزایش سن، هم زنان و هم مردان سردردهای کمتر و شدیدتری دارند.

سردردها به اشکال مختلف وجود دارند:

• سردردهای تنشی
• میگرنی
• سینوسی
• خوشه ای

در موارد کمی سردرد ممکن است نشانه وضعیت جدی تری باشد که نیاز به مراقبت فوری پزشکی دارد.

سردرد تنشی

سردرد می تواند توسط عوامل مختلفی ایجاد شود. برای مثال: سردرد تنشی در اثر انقباض عضلات سر و گردن ایجاد می شود و عامل محرک آن بیشتر استرس و اضطراب و تنش است به همین دلیل سردرد عصبی نیز نامیده می شود. در این سردرد، ماهیچه های پوست سر، گردن و صورت، سفت و منقبض می شوند و باعث اسپاسم و درد می شوند.

عوامل روانشناختی مانند اضطراب، خستگی (مانند خستگی چشم) و استرس و همچنین عوامل مکانیکی مانند فشار گردن (مثلاً کار کردن با رایانه برای مدت طولانی) اغلب باعث به وجود آمدن سردرد تنشی می شود.

سردرد میگرنی

میگرن به طور کلی شدیدتر است و می تواند فرد را از کارهای روزمره بازدارد. علت میگرن مشخص نیست، اما عوامل محرک بسیاری شناخته شده است که شامل:

• تغییرات هورمونی (در طول چرخه قاعدگی زنان یا تحریک شده توسط داروهای ضد بارداری خوراکی)
• برخی غذاها (مانند شکلات، پنیرهای کهنه)
• نوشیدنی ها (مانند شراب قرمز، قهوه)
• بوی تند
• کمبود خواب
• آسیب خفیف مغزی (مثلاً ضربه مغزی)
• استرس.

تجربه سردردهای تنشی-میگرنی ترکیبی غیرمعمول نیست.

سردردهای سینوسی

بسیاری از افراد مبتلا به سردردهای سینوسی در واقع سردردهای میگرنی دارند. آنها می توانند پس از یک دوره عفونت دستگاه تنفسی فوقانی مانند سرماخوردگی ایجاد شوند. همراه با سردرد، افراد اغلب آبریزش بینی یا گرفتگی بینی دارند. سردردهای سینوسی زمانی ایجاد می‌شوند که باکتری‌ها به سینوس‌های بینی حمله کرده و آن‌ها را آلوده کنند.

سردردهای خوشه ای

سردرد خوشه ای یک نوع سردرد غیر معمول است. علت آن هنوز شناخته شده نیست. آنها اغلب مردان را تحت تأثیر قرار می دهند و معمولاً به صورت خوشه ای در طی چند روز، هفته یا ماه رخ می دهند که با دوره های طولانی بدون سردرد از ماه ها تا سال ها به طول می انجامد.

باید توجه داشت سردردهای اولیه سردردهای شدیدی هستند که به طور ناگهانی رخ می دهند و باعث ایجاد چند ثانیه درد شدید در یک نقطه کوچک و موضعی می شوند. علت دقیق این سردردها ناشناخته است، اما معمولاً به دلیل یک مشکل جدی نیست.

علائم و عوارض سردرد

سردردهای تنشی به طور کلی باعث فشار ثابت یا درد مبهم می شود که کل سر را تحت تاثیر قرار می دهد. در بیشتر موارد به آرامی شروع می شود و درد معمولاً در بالای چشم متمرکز می شود. احساس سفتی در سرتاسر پیشانی یا پشت گردن از علائم آن است. سردرد تنشی می‌تواند ساعت‌ها یا روزها با درد خفیف و متوسط ادامه داشته باشد و معمولاً زمانی که منبع تنش از بین می‌رود، بهبود می‌یابد.

سردردهای خوشه‌ای به‌صورت «خوشه‌ای» یا گروهی اتفاق می‌افتند و درد هر بار حدود ۱۵ دقیقه تا سه ساعت طول می‌کشد. درد به یک طرف سر محدود می شود و می تواند بسیار شدید باشد. این موضوع اغلب با علائم دیگری در کنار سردرد مانند قرمزی و  ریزش اشک چشم، افتادگی پلک و گرفتگی و آبریزش بینی همراه است.

میگرن از خفیف تا شدید متغیر است. و معمولا از یک طرف سر ایجاد شود و در مواقعی هر دو طرف سر را نیز درگیر می کند. محل، مدت و شدت درد از فردی به فرد دیگر و همچنین از یک قسمت به قسمت دیگر بسیار متفاوت است. میگرن به طور معمول یک درد ضربان دار است که اغلب با علائم دیگری مانند تهوع، استفراغ، اختلالات بینایی و حساسیت به نور، صدا و بوها همراه است. حمله میگرن می‌تواند از ساعت‌ها تا روزها طول بکشد، به طور متوسط ​​۱۲ تا ۱۸ ساعت در هر قسمت. سردرد میگرنی آنقدر شدید است که بسیاری از مبتلایان به آن قادر به انجام فعالیت های عادی روزانه نیستند.

سردردهای میگرنی به دو دسته تقسیم می شوند:

• میگرن با اورا
• میگرن بدون اورا.

برخی از افراد یک مرحله پیش از سردرد را تجربه می کنند که به عنوان هاله شناخته می شود که می تواند حدود ۱۰ تا ۳۰ دقیقه طول بکشد. یک هاله معمولی شامل اختلالات بینایی مانند نقاط کور، جرقه های زیگزاگ و جرقه های نور است. هاله به طور معمول با شروع سردرد پاک می شود، اما ممکن است مقداری همپوشانی وجود داشته باشد. گاهی اوقات هاله بدون سردرد رخ می دهد اما بیشتر اوقات قبل از سردرد هیچ هاله ای رخ نمی دهد.

سردرد در چه شرایطی خطرناک است؟

اگرچه سردرد می تواند دردناک و ناتوان کننده باشد، اما معمولاً به دلیل شرایط خطرناک نیست. با این حال، سردرد گاهی اوقات می تواند نشانه چیز جدی تری مانند فشار خون بالا باشد.  همچنین سکته مغزی، تومور مغزی، یا آنوریسم (رگ خونی ضعیف شده گشاد شده) در مغز ممکن است باعث سردرد شود. مننژیت (عفونت پوشش داخلی مغز) نیز ممکن است باعث سردرد شود. علائم هشدار دهنده شروع ناگهانی سردرد همراه با تب، سفتی گردن و مشکلات بینایی (دوبینی) است.

اگر سردردی را تجربه کردید که شامل موارد زیر است، نیاز است که به پزشک مراجعه کنید:  

• طی روزها یا هفته ها سردرد بدتر می شود
• همراه با اختلال در عملکرد عصبی (به عنوان مثال، از دست دادن تعادل، ضعف، بی حسی، یا اختلال گفتار) و دوبینی (می تواند نشانه سکته باشد)
  با تهوع و استفراغ مداوم یا تغییر در بینایی همراه است.
• با تشنج، اختلالات روانی و از دست دادن هوشیاری همراه است
• با تب یا سفت شدن گردن همراه است (می تواند نشان دهنده مننژیت باشد)
• متفاوت از الگوی معمول سردردهایی است که تجربه کرده اید
  به طور ناگهانی با شدت زیاد ضربه می زند
• شما را از خواب بیدار می کند یا وقتی دراز می کشید بدتر می شود
• برای اولین بار پس از ۴۰ سالگی رخ داده است

تشخیص سردرد

اگر به طور منظم سردرد دارید و تغییری در الگوی سردردهای معمول خود تجربه می کنید، باید به پزشک مراجعه کنید. در ابتدا پزشک فرد را از نظر  بیماری های خطرناکی که زمینه سردرد دارند مانند سکته مغزی و مننژیت معاینه و بررسی می کند.

به طور معمول، یک تاریخچه پزشکی کامل و معاینه فیزیکی برای تشخیص کافی است. شدت سردرد، آنچه فکر می‌کنید ممکن است باعث ایجاد سردرد شده باشد، و همچنین داروهایی که امتحان کرده‌اید ممکن است به پزشک شما در تشخیص کمک کند. از آنجایی که سردردهای تنشی بسیار رایج هستند، پزشک در مورد سطح استرس فعلی شما و سایر عوامل شخصی (مثلاً کار) که ممکن است باعث سردرد شما شود، سؤالاتی می پرسد. بسته به محل، مدت زمان و هر گونه علائم همراه، می توان نوع سردرد را تعیین کرد.

در برخی موارد، اسکن مغز به نام سی تی اسکن (توموگرافی کامپیوتری) یا ام آر آی (تصویربرداری تشدید مغناطیسی) ممکن است برای بررسی علل جدی سردرد استفاده شود.

درمان و پیشگیری از سردرد

از آنجایی که سردرد تنشی ناشی از عواملی مانند فشار گردن، استرس و اضطراب است، درمان شامل حذف موقعیت استرس زا در صورت امکان است. مصرف مسکن‌های بدون نسخه مانند استامینوفن، ایبوپروفن، یا ناپروکسن و یافتن راه‌هایی برای آرامش، استراحت، اصلاح وضعیت نامناسب و ورزش منظم همگی می‌توانند به تسکین و پیشگیری از سردرد کمک کنند.

سردردهای خوشه ای به داروهای بدون نسخه پاسخ ضعیفی می دهند. اکسیژن درمانی و داروهای تجویزی می تواند کمک کننده باشد.

سردردهای سینوسی معمولاً به آنتی بیوتیک یا درمان های دیگر برای از بین بردن عفونت نیاز دارند. هنگامی که عفونت از بین رفت، سردرد نیز از بین خواهد رفت. تا زمانی که عفونت بهبود نیابد، مصرف مسکن های بدون نسخه می تواند به کاهش درد کمک کند.

اگر سردرد خفیف باشد، میگرن را می توان با مسکن های بدون نسخه مانند استامینوفن یا ایبوپروفن درمان کرد.

اگر سردرد شدیدتر باشد، ممکن است نیاز به تجویز داروهای دیگر باشد. این موارد را می توان به درمان های حاد و درمان های پیشگیرانه تقسیم کرد. از درمان‌های حاد برای جلوگیری از شدیدتر شدن سردرد و کاهش درد استفاده می‌شود. اینها شامل:

• تریپتان ها (به عنوان مثال، سوماتریپتان، زولمی تریپتان)
• مشتقات ارگوت (به عنوان مثال، ارگوتامین)

این داروها حتما باید تحت نظر پزشک مصرف شود و نباید بیش از ۱۰ تا ۱۵ روز در ماه استفاده شوند. اگر بیشتر مورد استفاده قرار گیرند، در واقع می توانند سردردهایی به نام سردرد ناشی از مصرف بیش از حد دارو ایجاد کنند.

تزریق بوتاکس میگرن

تزریق بوتاکس گاهی اوقات برای افراد مبتلا به میگرن مزمن (بیش از ۱۵ روز در ماه) استفاده می شود تا به کاهش دفعات و شدت سردرد کمک کند.