تومور مغزی یک توده یا رشد غیر طبیعی سلول ها در مغز است که انواع مختلفی دارد. برخی از آنها غیر قابل تشخیص هستند (خوش خیم) و برخی سرطانی یا بد خیم هستند.

علت تومور مغزی 

تومور مغزی در قسمتهای مختلفی از مغز رشد می کند، زمانی که یک سلول شروع به رشد غیر طبیعی می کند، این روند به سلولهای دیگر منتقل شده، تقسیم سلولی شروع و تبدیل به یک توده می شود، به این ترتیب تومور شروع به تغذیه از خون و مواد مغذی اطرافش می کند.

نئوپلاسم یا همان تومور در مغز به دو صورت ممکن است ایجاد شود:

اول اینکه منشا آن خود مغز بوده و در ابتدای بیماری این بافت مغزی است که تبدیل به توده می شود که به این حالت تومور مغزی اولیه گفته می شود، محل این تومور در کودکان به طور معمول در حفره کرانیال خلفی و در بزرگسالان در دو سوم قدامی از نیمکره مغزی شکل می گیرد.

در حالت دیگر ممکن است تومور ناشی از گسترش بدخیمی یا به عبارت ساده تر گسترش سرطان از دیگر اندامها به این اندام باشد که به آن متاستاز اطلاق شده و در این حالت تومور مغزی ثانویه شکل گرفته است.

علائم تومور مغزی

اصلی ترین علامت تومور، سردرد است. درد شدیدی که بیمار برای نخستین بار آن را تجربه می کند و در واقع با سردردهای دیگر فرق دارد چراکه این سردردها شدید و مداوم هستند و باعث اختلال در خواب و بیدارشدن بیمار در نیمه شب می شوند و با خوردن داروهای آرام بخش و مسکن کاهش نمی یابند.

فشاری که تومور مغزی بر سایر قسمتهای مغز وارد می کند باعث بروز علائم و نشانه ها می شوند از جمله علائم تومور مغزی می توان به سردرد در اثر تورم، ضعف، ناهماهنگی، تشنج، مشکل در راه رفتن و حرف زدن، تغییرات خلقی، مشکل در تمرکز و دیگر مشکلات مغزی  اشاره کرد.

• شروع سردرد و افزایش تدریجی آن
• حالت تهوع و استفراغ بدون دلیل
• تار یا دو بینی یا از دست دادن دید محیطی
• عدم تعادل و سرگیجه
• ایجاد مشکل در تفکر، بیان و گفتگو
• تغییر در شنوایی
• سر درگمی در امور روزمره، گیجی و عدم توانی درک مکانی
• تغییرات شخصیتی یا رفتاری
• بی حسی و گزگز در صورت
• ضعف و یا فلج در بخش و یا طرفی از بدن
• دل درد
• صرع و تشنج به خصوص در افرادی که سابقه تشنج ندارند.

انواع تومور مغزی :

• نوروم آکوستیک
• استروسیتوما
• متاستاز مغزی
• کارسینوما
• گلیوبلاستوما
• تومور های امبریونال
• گلیوما
• مدولوبلاستوما
• منینگیوما
• تومور های مغزی کودکان
• مننژبوم
• تومور های هیپوفیز

انواع مختلف نئوپلاسم و سرطان در مغز اتفاق می افتد که برای هر کدام از اینها طول عمر متفاوتی پیش بینی می شود، طول عمر بیماران تومور مغزی که با سرطان آستروسیتوما در مغز مواجه هستند نرخ بقای عمر پنج ساله در بین افراد ۲۰ تا ۴۴ سال ۶۵ درصد برآورد شده است ولی این نرخ برای افراد بین ۵۵ تا ۶۴ ساله چیزی در بین ۲۱ تا ۵۵ درصد بیان شده است.

تومور مننژیوما نیز  نوع دیگری از نئوپلاسمهای مغز است که در بین افراد ۲۰ ساله تا ۴۴ ساله تا ۹۲ درصد بهبودی و در سنین ۵۵  تا ۶۴ سال درصدی معادل ۶۷ درصد برآورد شده است.

با نوار مغز  می توان تومور مغزی را تشخیص داد؟ 

خیر راه تشخیص تومور مغزی نوار مغز نیست بلکه تومور مغزی را با ام آر آی مشخص می کنند

تومور مغزی نروم آکوستیک 

یک نئوپلاسم خوشخیم که به نام شوانومای وستیبولار نیز خوانده می شود و تقریبا همیشه قابل درمان است عدم تعادل و کاهش شنوایی از علائم این تومور است، سردرد، سرگیجه، فلج چهره نیز از دیگر علائم شایع است، در تحقیقات به دست آمده نشان داده شده استفاده مداوم و طولانی از تلفن همراه می تواند زمینه سازی برای آن باشد.

تومور مغزی آستروسیتوما

آستروسیتوما نوعی سرطان است که در مغز یا نخاع ایجاد می‌شود. منشأ این نوع سرطان، سلول‌هایی ستاره شکل به نام آستروسیت‌ می‌باشند که از سلول‌های عصبی حمایت می‌کنند.

آستروسیتوما نوعی گلیوما است که در سلول‌های گلیال یا پشتیبان به نام آستروسیت شروع می‌شود. نقش آستروسیت ها درسلول های مغزحمایت و پشتیبانی از نورون های مغز می باشد.

آستروسیتوما یکی از رایج‌ترین انواع تومور مغزی هستند که هم در کودکان و هم در بزرگسالان مشاهده می‌شود. تومورهای آستروسیتوما به دوبخش سرطانی وغیرسرطانی تقسیم می‌شود.

تومور مغزی متاستاز مغزی

متاستازهای مغزی شایعترین تومورهای مغزی در بالغین هستند.این متاستازها، منشایی در جایی غیر از مغز دارند و از طریق خون به مغز انتقال داده می شود. شایعترین منشا این تومورها ابتدا از ریه، پستان، پوست و با شیوع کمتر سرطان کلیه یا سرطان روده بزرگ است.

در واقع، متاستازهای مغزی تومورهایی هستند که ابتدا در بافت ها و اعضای خارج از مغز ایجاد می شوند. سپس از طریق خون به مغز راه می یابند و باعث بروز ناخوشی یا مرگ در افراد می شوند.

تومور مغزی کارسینوما

شایع‌ترین نوع سرطان در انسان کارسینوما است. در واقع کارسینوما نوعی سرطان است که در بافت‌هایی شروع می‌شود که سطوح داخلی یا خارجی بدن را ایجاد می‌کنند.

کارسینوما از سلول‌های منشأ لایه آندودرم یا اکتودرم در حین دوران جنینی ناشی می‌شود. به طور خاص، کارسینوما بافت توموری است که از سلول‌های اپیتلیالی حاصل می‌شود که ژنوم آن تغییر یافته یا آسیب دیده است و باعث می‌شود سلول‌ها تغییر شکل دهند و خصوصیات بدخیمی غیرطبیعی از خود بروز دهند.

تومور مغزی گلیوبلاستوما

گلیوبلاستوم شایعترین و متاسفانه بدخیم‌ترین تومور مغزی است با نام کامل “گلیوبلاستوم مولتی‌فرم” یا GBM که بیشتر در آقایان مشاهده می شود. این تومور داخل بافت مغز تشکیل می‌شود و به تدریج بزرگتر شده و به بافتهای اطراف نفوذ می کند.

این تومور در واقع درجه چهارم و بالاترین درجه بدخیمی از تومورهایی است که با نام کلی “گلیوم” خوانده میشوند و خود چندین نوع دارند اما در حالت کلی باید گفت درجات پایین تر این تومورها به بدخیمی گلیوبلاستوم نیستند اما میتوانند به شکل کاملا بدخیم یعنی گلیوبلاستوم تبدیل شوند.

تومور مغزی امبریونال

این تومورها برای زمانی است که هنوز در رحم مادر در حال رشد بوده ایم. به طور معمول این سلول ها بی ضرر هستند؛ اما گاهی سرطانی می‌شوند.

تومور مغزی گلیوما

گلیوما یک گروه وسیع از تومورهای مغز و طناب نخاعی است که از سلول‌های گلیال حاصل می‌شود. این تومورهای مغزی اغلب در دهه چهارم تا ششم زندگی ایجاد می شوند هر چند انواعی از آن بیشتر در اطفال دیده می شود. احتمال رخ دادن تومورهای مغزی در مردان کمی بیشتر است.

سابقه تماس با پرتوها یک عامل خطر برای گلیومای بدخیم است. برخی از اختلالات ژنتیکی همچنین خطر ابتلا به این تومورها را در کودکان، و به ندرت در بزرگسالان افزایش می‌دهند. چند عامل خطر مربوط به شیوه زندگی در ارتباط با گلیومای بدخیم بررسی شده است شامل سیگار کشیدن و یا استفاده از تلفن همراه .

علائم، پیش بینی و درمان گلیوما بدخیم بستگی به سن فرد، نوع دقیق تومور و محل تومور در مغز دارد. این تومورها در بافت طبیعی مغز رشد و نفوذ می‌کنند، که این برداشت جراحی را بسیار دشوار، یا گاهی اوقات غیر ممکن می‌کند، و باعث پیچیده شدن درمان می‌شود.

تومور مغزی مدولوبلاستوما

مدولوبلاستوما یک تومور مغزی سرطانی (بدخیم) است که از بخش پایینی و پشتی مغز، به نام مخچه شروع می‌شود. مخچه در هماهنگی، تعادل و حرکت عضلات دخیل است.

مدولوبلاستوما تمایل به گسترش به سایر نواحی اطراف مغز و نخاع از طریق مایع مغزی نخاعی (CSF) دارد. مایع مغزی نخاعی که اطراف مغز و نخاع را در بر گرفته است، از آن‌ها محافظت می‌نماید. این تومور به ندرت به سایر نقاط بدن گسترش می‌یابد.

مدولوبلاستوما نوعی از تومور جنینی است – توموری که از سلولهای جنینی (امبریونیک) مغز شروع می‌شود. بر اساس انواع مختلف جهش‌های ژنی، حداقل چهار زیر گروه از مدولوبلاستوما وجود دارد. اگرچه مدولوبلاستوما به ارث برده نمی‌شود، سندرم‌هایی مانند سندرم گورلین یا سندرم تورکوت ممکن است خطر ابتلا به مدولوبلاستوما را افزایش دهند.

تومور مغزی منینگیوما

منینگیوما توموری که در غشا اطراف مغز یا نخاع است. فعالیت فیزیکی عاملی است که منجر به کاهش خطر بروز تومور منینگیوما می شود.

تومور های مغزی کودکان

تومورهای مغزی کودکان، توده ها یا رشد سلول های غیر طبیعی در مغز کودک یا بافت و ساختارهایی در نزدیکی آن هستند. درمان و احتمال بهبودی (پیش آگهی) به نوع تومور، محل قرارگیری آن در مغز، میزان شیوع آن و همچنین سن و سلامت عمومی کودک بستگی دارد. از آنجا که به طور مداوم درمان و فن آوری جدید در حال رشد و توسعه هستند، این امکان وجود دارد گزینه های مختلف درمانی هم برای آن ها وجود داشته باشد. درمان تومورهای مغزی در کودکان به طور معمول با درمان تومورهای مغزی در بزرگسالان کاملاً متفاوت است، بنابراین به دست آوردن تخصص و تجربه متخصصان کودکان در علوم اعصاب و سرطان بسیار مهم است.

تومور مغزی مننژبوم

مننژیوم مغز و یا طناب عصبی را درگیر میکند. منشاء این بدخیمی سلول های مننژیوتلیال (Meningothelial) است. این سلول ها لایه ی محافظی را می سازند که اطراف مغز و طناب عصبی را می پوشاند.
در اغلب موارد تومورهای مننژیوم مغز را درگیر میکنند اما در مواردی درگیری طناب عصبی نیز گزارش شده است. این بیماری معمولا بصورت خاموش بروز میابد و سرعت پیشرفت بسیار کمی دارد، علایمی از آن در ابتدای بیماری مشاهده نمی‌شود و در اغلب موارد نشانه های آن زمانی بروز می یابد که بیماری روند تکاملی خود را کامل کرده باشد.
علائم این بیماری در اغلب موارد شامل سر درد، تشنج، مشکلات بینایی (تاری دید)، احساس ضعف در دست و پا ها، احساس بی حسی و گزگز، اختلال در تکلم

تومور های مغزی هیپوفیز

غده هیپوفیز، یک غده لوبیایی شکل کوچک است که دقیقا در پایه مغز (پشت بینی) و بین گوش‌ها و در ناحیه‌ای به نام حفره هیپوفیز یا sella turcica قرار گرفته است. با وجود اینکه غده هیپوفیز اندازه کوچکی دارد، تقریبا روی همه قسمت‌های بدن تأثیر می‌گذارد. هورمون‌های تولید شده به تنظیم عملکردهای مهم مانند رشد، فشار خون و تولید مثل انسان کمک می‌کنند. 

درمان تومور مغزی

برای افراد مبتلا به تومورهای مغزی، گزینه های درمانی زیادی وجود دارد. جراحی، رادیوتراپی و شیمی درمانی از جمله این روش ها هستند. در برخی بیماران، ترکیبی از درمان های گفته شده نیاز می باشد.

پیش از شروع درمان، مواردی مانند گزینه های درمان، نتایج مورد انتظار و هم چنین عوارض احتمالی برای بیمار شرح داده خواهد شد. از آن جایی که درمان سرطان به سلول ها و بافت های سالم آسیب می زند، احتمال بروز عوارض به نسبت شایع می باشد.

نوع درمان با توجه به موارد زیر تعیین می شود:

• نوع تومور
• محل تشکیل تومور در مغز
• میزان بزرگ بودن و پخش شدن تومور
• غیر طبیعی بودن سلول ها
• سلامت جسمانی و وزن بیمار

جراحی تومور مغزی 

جراحی، اولین گزینه درمان تومورهای مغزی می باشد. در این شیوه، جمجمه باز می شود (که این روش اصطلاحا کرانیوتومی نام دارد) و تومور برداشته خواهد شد. در صورتی که تومور در نزدیکی نواحی حساس مغز تشکیل شده باشد، تنها خود تومور برداشته می شود. اما برداشت بخشی از تومور نیز به تسکین علائم کمک می کند.

اما گاهی امکان جراحی و برداشتن تومور وجود ندارد و در صورتی که جراحی انجام شود، احتمال آسیب بافت مغز نیز بیشتر می شود. در چنین شرایطی، رادیوتراپی و یا سایر درمان ها در نظر گرفته خواهد شد.

رادیوتراپی

در درمان رادیوتراپی، از امواج با طول موج بالا و کنترل شده استفاده می شود. اشعه با رساندن آسیب به DNA داخل سلول ها مانع از تقسیم و رشد سلول ها می شود. نتایج این شیوه درمانی به مرور زمان مشخص می شود. به مرور زمان، سلول های غیر عادی می میرند و تومور کوچک خواهد شد.

شیمی درمانی

داروهای شیمی درمانی، تقسیم سلولی را مختل می کند. در این شیوه درمانی نیز تومور به مرور زمان کوچک خواهد شد. در این درمان، امکان دارد سلول های سالم آسیب ببینند، اما سلول ها قادر به ترمیم خودشان هستند. داروهای شیمی درمانی به صورت خوراکی و در فرم قرص و یا به صورت تزریق وریدی در دسترس هستند.

پرتو درمانی

در پرتو درمانی از ذرات پر انرژی برای درمان استفاده می‌شود. این روش، یک درمان اصلی برای تومورمغزی است. مطالعات نشان می‌دهد پرتودرمانی عوارض جانبی گسترده‌ای دارد که تغییر شبکه عصبی و اختلال شناختی طولانی‌مدت مهمترین آن است.