درباره انواع فلج مغزی بیشتر بدانید!

فلج مغزی به بیماری هایی گفته می شود که در آن ها حرکات، حالت کلی بدن و هماهنگی بین دست و پا و تنه دچار آسیب می شود. در فلج مغزی یکی از نواحی کنترل کننده حرکت در مغز (قشر مغز، هسته های قاعده ای یا مخچه)، آسیب دیده و یا رشد آن دچار اختلال می گردد. در واقع فلج مغزی بیماری است که در آن کنترل عضلات بدن در نتیجه آسیب به بخش هایی از مغز دچار اشکال می شود.

اصطلاح فلج مغزی زمانی به وسیله متخصص مغز و اعصاب به کار می رود که آسیب مغزی، پیش از تولد، حین تولد و یا در سال های اول زندگی کودک در مغز در حال رشد او اتفاق افتاده باشد. نکته بسیار مهمی که باید به آن توجه داشته باشید این است که مشکل حرکتی کودک فلج مغزی، در طی مراحل رشد حرکتی کودک خود را نشان می دهد.

در فلج مغزی کدام قسمت آسیب می بیند؟

میزان ابتلای اعضای بدن، از یک کودک به کودک دیگر متفاوت است. با این حال، پزشکان و درمانگران برای نشان دادن عضو درگیر در کودک مبتلا، از اصطلاحات خاص و تعریف شده ای استفاده می کنند. بنابراین بهتر است به منظور روشن ساختن ذهن والدین و رفع ابهام آن ها این اصطلاحات به ساده ترین شکل ممکن توضیح داده شوند.

همی پلژی

علائم فلج مغزی در نصف بدن مشاهده می شود و نیمه دیگر سالم است. اگر علائم حرکتی در نیمه درگیر خفیف باشند از اصطلاح “همی پارزی” استفاده می گردد.

دایپلژی

هر چهار دست و پا درگیر می شود ولی معمولا مشکلات حرکتی در پاها شدیدتر است.

کوداریپلژی

هر چهار دست و پا درگیر می شود.

مونوپلژی

یکی از چهار دست و پا (معمولا یکی از دستها) دارای مشکلات حرکتی است.

تری پلژی

سه اندام (معمولا دو دست و یک پا) دچار مشکل شده اند.

پنتاپلژی

چهار دست و پا، سر، گردن و تنه یا به عبارت دیگر، کل بدن درگیر مشکلات حرکتی هستند.

انواع فلج مغزی 

فلج مغزی غالباً به چهار گروه اصلی طبقه بندی می شود:

• اسپاستیک
• دیس کینتیک (آتتوئید)
• و ترکیبی از این موارد

نکته: در اغلب مواقع تشخیص نوع فلج مغزی در کودک مبتلا بسیار مشکل بوده و ممکن است که یک کودک ترکیبی از علائم هر سه نوع فلج مغزی را داشته باشد.

فلج مغزی اسپاستیک 

اسپاستیک به معنی (سفت و غیر قابل انعطاف) است. این نوع فلج مغزی شایع ترین نوع آن است. در این نوع فلج مغزی عضلات سفت و ضعیف هستند. همین موضوع موجب می گردد که میزان حرکات کودک مبتلا به طرز مشهودی کاهش یابد. سفتی عضلات به این دلیل است که پیام هایی که از قسمت های آسیب دیده مغز به عضلات مخابره می شوند، پیام های نامناسبی هستند. در نتیجه باعث انقباض بیش از حد عضلات درگیر می شوند.

وقتی که یک فرد سالم اراده می کند حرکتی را انجام دهد، عضلات مسئول آن حرکت، به صورت گروهی منقبض می شوند. این در حالی است که عضلات مخالف، در حالت عدم انقباض قرار می گیرند تا با عضلات مسئول آن حرکت مقابله نکنند.

مثال: زمانی که شما تصمیم می گیرید آرنج خود را خم کنید عضلات خم کننده آرنج منقبض می شوند. در همان لحظه عضلات مخالف این حرکت یعنی عضلات باز کننده آرنج شل می شوند تا مانع بسته شدن مفصل آرنج نشوند. در کودکان فلج مغزی اسپاستیک این ساز و کار طبیعی سیستم عصبی بدن که به مهار متقابل معروف است، بهم می ریزد.

هر دو گروه عضلات موافق و مخالف حرکت با هم منقبض می شوند. در نتیجه انجام دادن حرکت و تکان اندام (به عنوان مثال دست، پا و یا تنه) در این دسته از کودکان فلج مغزی با مشکل مواجهه می شود. اگر دست یا پای هر دو طرف بدن سفت شود، فلج مغزی اسپاستیک از نوع دو طرفه بوده و اگر دست یا پای یک سمت بدن سفت گردد، فلج مغزی اسپاستیک از نوع یک طرفه تشخیص داده می شود.

فلج مغزی دیس کینتیک 

ویژگی های اصلی این نوع فلج مغزی، وجود حرکات غیر طبیعی و غیر ارادی در کودک مبتلا است. حرکات اضافی و غیر ارادی فلج مغزی نوع دیس کینتیک دیستونیا و آتتوز نام دارند.

دیستونیا

انقباض ممتد عضلانی که منجر به چرخش تنه یا اندام، حرکات تکراری و حالات (یوسچر) غیر طبیعی بدن می گردد، دستونیا نامیده می شود.

آتتوز

حرکات اضافی غیر قابل کنترل که به ویژه در انگشتان دست و پا و عضلات اطراف دهان رخ می دهد، حرکات آتتوئید نامیده می شوند. زمانی که کودک اندام خود را حرکت می دهد ماهیت غیر قابل کنترل بودن حرکات آتتوز بیشتر به چشم می آید؛ مانند هنگامی که کودک سعی می کند با دستان خود قاشق یا اسباب بازی اش را بگیرد. از طرفی وقتی این کودکان را برای جابجایی بغل می کنید غالباً شل به نظر می رسند.

حرکات اضافی به این دلیل به وجود می آیند که عضلات درگیر به طور متناوب و با سرعتی متغیر منبسط و منقبض می شوند. به طوری که کنترل ارادی آن ها مشکل است. این حالت بر گفتار و شنوایی کودک نیز تاثیر می گذارد.

فلج مغزی آتاکسیک

نوع آتاکسیک فلج مغزی در مقایسه با دیگر انواع آن از شیوع پایین تری برخوردار است. مشکل تعادل (تلو تلو خوردن و نامطمئن راه رفتن) اغلب به شکل واضح در این دسته از کودکان وجود دارد. معمولا حرکات افراد مبتلا، زمخت و ناهماهنگ بوده، به طوری که به نظر می رسد در انجام حرکات خود بعضاً دچار شک و تردید هستند. به این حالت آتاکسیا (آتاکسی) می گویند. آتاکسی یا همان عدم توانایی در انجام حرکات نرم، دقیق و هماهنگ، تمام عضلات بدن و حرکات آن ها را تحت تاثیر قرار می دهد.

این کودکان با وجود اینکه قادر به راه رفتن هستند ولی برای حفظ تعادل خود، همانند کودکی طبیعی که به تازگی شروع به راه رفتن کرده، پاهای خود را بسیار از هم باز نگه داشته و قدم بر می دارند و این شیوه غلط راه رفتن را تا سنین بالا حفظ می کنند. از دیگر علائم فلج مغزی نوع آتاکسی می توان به لرزش دست و انگشتان آن اشاره کرد که معمولا در حین انجام فعالیت های روزمره و بازی به طور واضح بروز پیدا می کند. آتاکسی حتی عضلات دخیل در گفتار را درگیر می کند.

فلج آتاکسیک حتی عضلات کره چشم ها را درگیر می کند. متعاقباً حرکات غیر طبیعی به صورت حرکات رفت و برگشتی کره چشم (نیستاگموس) در این افراد ظاهر می شود.

فلج مغزی ترکیبی

گاهش اوقات آسیب وارده به مغز در حال رشد، به یک ناحیه محدود نمی شود. در اینگونه مواقع کودک فلج مغزی، ترکیبی از علائم چند نوع فلج مغزی که پیش تر توضیح داده شد را از خود بروز می دهد.