لکنت زبان یک اختلال در روانی گفتار است که غالباً در سنین دو تا شش سال آغاز می‌شود، یعنی همزمان این اختلال با رشد مغز و گفتار بروز پیدا می‌کند، همچنین پسران بیشتر از دختران دچار لکنت زبان می‌شوند، به‌گونه‌ای که این نسبت تقریباً چهار به یک است، البته بین کودک دارای لکنت زبان با سایر کودکان از نظر هوشی تفاوت چندانی وجود ندارد، زیرا لکنت زبان ممکن است دوره‌ای باشد، یعنی امکان دارد بعد از مدتی این اختلال در کورک برطرف شود.

فراوانی و شدت لکنت زبان در کودک ممکن است طی هفته‌ها و ماه‌ها تغییرات چشمگیری داشته باشد، همچنین موفقیت‌های آموزشی، شغلی و اجتماعی می‌تواند تا حدود زیادی تحت تاثیر لکنت قرار گیرند، با این وجود در طول تاریخ افراد برجسته و موفق بسیاری وجود داشتد که بیشتر عمرشان دچار این اختلال گفتاری بوده‌اند.

علائم لکنت زبان

از علائم اصلی لکنت زبان می‌توان به به مورد زیر اشاره کرد:

• تکرار
• کشیده‌گویی
• مکث و قفل شدن زبان در هنگام صحبت کردن
•  در حقیقت لکنت زبان اغلب شامل تکرار کلمات یا بخشی از آن‌ها بوده و همچنین نیز باعث کشش صداها در گفتار می‌شود

این روان نبودن در ادای کلمات اغلب در افراد دارای لکنت بیشتر از افراد دیگر جامعه اتفاق می‌افتد، برخی افراد مبتلا به اختلال لکنت زبان، در هنگام صحبت کردن بسیار پرتنش به نظر می‌آیند و یا با مشکل کمبود تنفس مواجه می‌شوند و درنتیجه ممکن است گفتار او متوقف یا کاملا قفل شود.

قفل شدن زبان هنگام لکنت

قفل شدن گفتار زمانی رخ می‌دهد که دهان در موقعیت بیان صدا است، اما برای ثانیه‌هایی صدا شنیده نمی‌شود و یا صدای کمی تولید می‌شود و بعد از از مقداری تلاش، شخص ممکن است کلمه را کامل کند.

همچنین در چنین مواقعی امکان دارد، اصواتی مانند “اااممم” و “مثلا” توسط فرد بیان شود، به‌خصوص وقتی که شامل تکرار می‌شوند “ا ا م ام” یا کشیده می‌شود “اااااااام” و یا وقتی که به‌ صورت تعمدی برای تاخیر در شروع کلمه‌هایی به‌کار می‌رود که گوینده انتظار دارد در بیان آن‌ها دچار مشکل شود.

تشخیص لکنت زبان

یکی دیگر از معیارهای تشخیصی لکنت زبان این است که به‌واسطه اختلال در روانی گفتار فرد دچار اضطراب در صحبت کردن، بروز مشکلاتی در ارتباط موثر و تعاملات تحصیلی اجتماعی و شغلی و … شود، همچنین برخی از کودکان در کنار علائم ناروانی، رفتارهای ثانویه از جمله حرکات سر، چشم، دست و … از خود نشان می‌دهند.

آگاهی از روند رشد گفتار و زبان برای والدین برای درمانگران ضروری است، طبق تحقیقات انجام شده در رابطه با هم رویدادی اختلال لکنت زبان با سایر اختلالات گفتار و زبان حدود نیمی از افراد دارای لکنت دارای سایر اختلالات گفتار و زبان نیز هستند، بنابراین هم رویدادی سایر اختلالات با لکنت برای درمانگران در راستای انتخاب سلسله مراتب درمانی و گاهاً درمان ترکیبی اهمیت دارد.

 روان نبودن طبیعی یا روان نبودن رشدی زبان

جنبه‌ای از گفتار اغلب بین سنین دو تا هفت سال اتفاق می‌افتد که کاملا طبیعی بوده، یک بخش مشترک و همگانی از رشد کودکان در طی یادگیری گفتار و زبان است که روان نبودن طبیعی نامیده می‌شود، این روان نبودن طبیعی بیشتر در سن ۲.۵ تا چهار سالگی مشاهده می‌شود و با لکنت زبان متفاوت است.

در روان نبودن طبیعی ویژگی‌های مانند تکرار بخشی از کلمه مثل (بی بیا)، تکرار کل کلمه مثل (من من من)، تکرار عبارت مثل (مامان من مامان من سیب می خوام) و … در گفتار مشاهده می‌شود، نکته‌ای که باید توجه کرد این است که هیچ کدام از انواع روان نبودن عنوان شده با هیچ تنش و فشار مشخصی همراه نیستند، همچنین تعداد کل روان نبودن زبان کودک کمتر از ۱۰ مورد در هر ۱۰۰ کلمه است.

عواملی که موجب لکنت زبان می شود؟ 

علت دقیق لکنت زبان ناشناخته است و عواملی مانند ترس و استرس که به‌عنوان ایجادکننده لکنت از جانب والدین عنوان می‌شود، عموما نقش تشدیدکنندگی در این اختلال دارند، البته اضافه کردن زبان دوم یا سوم بین سنین سه تا پنج سالگی ممکن است باعث تشدید لکنت شود، همچنین اگر زبان اول کودک قوی نباشد و با مشکل روبرو است، از یک زبان بیش‌تر استفاده شود و همچنین کودک برای استفاده از زبان دوم یا سوم مقاومت کند، امکان ایجاد لکنت زبان در کودک وجود دارد، نکته قابل توجه این است که دوزبانگی با زبان دوم کاملاً متفاوت است.

نحوه تشخیص لکنت زبان

معمولا وقتی فرد لکنت دارد، شنونده‌ها می‌توانند تشخیص دهند با این حال، در لحظه روان نبودن زبان، لکنت می‌تواند بیش از آنچه برای مردم قابل مشاهده است اثر بگذارد، بعضی از مشخصه‌های گفتار همراه با لکنت، برای شخص شنونده به راحتی قابل تشخیص نیست، در نتیجه، شناخت لکنت زبان نیازمند مهارت‌های یک آسیب شناس گفتار و زبان متخصص لکنت است.

در کودکان با سنین پایین‌تر تشخیص لکنت زبان دارای اهمیت بالایی است، زیرا باید بررسی شود که احتمال ادامه یافتن لکنت وجود دارد یا خیر؟ یک ارزیابی کامل بر تعدادی آزمون، مشاهدات و مصاحبه‌هایی که طراحی شده است تا ریسک تداوم لکنت در کودک تخمین زده شود، اگر چه اختلاف نظرهایی در بین آسیب‌شناسان گفتار و زبان در مورد اینکه کدام عامل خطر مهم‌تر است و باید در نظر گرفته شود نیز وجود دارد.

عوامل ایجاد لکنت زبان کودکان 

عواملی که توسط بسیاری از متخصصان به‌عنوان عامل خطر در تداوم لکنت زبان کودکان در نظر گرفته می‌شود، این عوامل شامل سابقه‌ خانوادگی لکنت، لکنت‌هایی که شش ماه یا بیشتر طول کشیده‌اند، وجود اختلالات گفتاری یا زبانی دیگر و هراس یا نگرانی شدید در مورد لکنت از جانب کودک یا خانواده او است، البته هیچ عاملی به تنهایی نمی‌تواند برای پیش‌بینی کردن اینکه آیا لکنت زبان کودک تداوم خواهد داشت یا نه؟ به‌کار رود بلکه ترکیبی از این عوامل می‌تواند به آسیب‌شناسان گفتار و زبان کمک کند.

در خصوص بزرگسالان و کودکان بزرگتر، این سوال که آیا لکنت ادامه‌دار است یا نه اهمیت کمتری دارد، زیرا لکنت آنقدر ادامه پیدا کرده است که آن را تبدیل به یک معضل در زندگی فرد کند، برای این افراد ارزیابی‌ها شامل آزمون‌ها، مشاهدات و مصاحبه‌هایی است که طراحی شده تا شدت کلی اختلال را تخمین بزند، به‌علاوه تاثیری که اختلال بر توانایی فرد برای برقراری ارتباط و ایجاد مشارکت مورد نیاز در فعالیت‌های روزانه دارد نیز  ارزیابی می‌شود، اطلاعات ارزیابی برای طراحی برنامه‌ درمانی خاص استفاده می‌شود که این برنامه به فرد کمک می‌کند روان‌تر صحبت کرده، موثرتر ارتباط برقرار کند، در فعالیت‌های زندگی به‌صورت کامل مشارکت داشته باشد.

آیا لکنت زبان در کودکان قابل درمان است؟

لکنت زبان کودکان قابل درمان بوده، اما لازمه این کار اتحاد بین درمانگر و والد کودک است و این موضوع به‌عنوان اساسی‌ترین و پایه‌ای‌ترین شرط درمان بیان می‌شود و تا زمانیکه والدین و کودک به درمانگر اعتماد نکنند، نتیجه‌ای حاصل نمی‌شود، وقتی اعتماد و اعتقاد به درمانگر وجود داشته باشد تمرینات پیگیری می‌شود و همچنین درمان موثر واقع خواهد شد. به‌طور کلی در درمان لکنت کودکان دو نوع رویکرد درمانی مستقیم و غیرمستقیم وجود دارد که اولین درمان‌ها مبتنی بر رویکردهای غیرمستقیم بودند و این درمان‌ها روی تعامل والدین با کودک و محیط کودک تمرکز دارد و با کودک به‌طور مستقیم کار نمی‌شود، اما در رویکرد مستقیم با کودک مستقیماً کار می‌شود برخی از درمان‌ها هم از هر دو رویکرد استفاده می‌کنند.

برای هر سنی درمان لکنت امکان‌پذیر است، برای بزرگسالان پروتکل‌های درمانی بسیار موثری جهت درمان لکنت وجود دارد، همچنین برای کودکان با سنین پایین هیچ نیازی به ارتباط مستقیم با کودک نیست و امکان اجرای برنامه‌های درمانی غیرمستقیم وجود دارد، یعنی درمان‌هایی که روی محیط کودک، اضطراب والدین و ارتباط و تعامل والد و کودک کار می‌کنند.

درمان لکنت زبان

دلیل اینکه معمولاً درمان لکنت به‌صورت تدریجی انجام می‌شود، این است که عوامل مختلفی در درمان لکنت نقش دارند،بنابراین درمان باید به‌مدت چندین ماه یا حتی سال پیگیری شود، گفتار درمانی به کودک کمک می‌کند راحت‌تر و روان‌تر صحبت کند، همچنین رفتار و احساسات بهتری نسبت به خود و گفتارش داشته و در نتیجه در فعالیت‌های جمعی مشارکت بیشتری داشته باشد، در مواردی که فشارهای روانی در تشدید لکنت دخیل هستند، لازم است مشاوره روانشناختی و خانواده درمانی و مداخلات حمایتی دیگری نیز در کنار گفتار درمانی صورت پذیرد.

درمان لکنت زبان فقط با گفتاردرمانی و مراجعه به آسیب‌شناس گفتار و زبان است، این اختلال با دارو، طب سنتی، هیپنوتیزم، حجامت، روانشناس و بقیه موارد قابل درمان نیست، لکنت یک اختلال گفتاری مرتبط با مغز است، ارتباط بین لکنت زبان و تغذیه به‌هیچ عنوان ثابت نشده و شواهد علمی برای این موضوع نیز وجود ندارد.