فتق یا پارگی دیسک کمر چیست؟
دیسک کمر فتق یا بیرون زدگی دیسک کمر، به صورت تدریجی ایجاد میشود و در موارد نادر، صدمه‌های احتمالی در نتیجه افتادن یا ضربه‌های وارد شده به کمر نیز میتواند باعث ایجاد فتق دیسک کمر شود. دیسک کمر از نظر آناتومیک به دو قسمت تقسیم می شود:
- قسمت مرکزی
این قسمت از یک ماده ژله ای شکل بوجود آمده است و برای همین نرم است و قابلیت ارتجاعی و حرکت و جابجایی دارد و هرچه سن انسان افزایش پیدا میکنید از حالت ارتجاعی آن کم می شود و به حالت نرم شدنش اضافه می شود
- قسمت محیطی
که ماده ای است سفت و سخت که اطراف ماده ی ژله ای مرکزی رو در بر گرفته است. بالا و پایین فضای دیسک را مهره ها تشکیل داده اند و برای همین یه عده معتقدند که قسمت سوم دیسک انتهای مهره هایی است که بالا و پایین دیسک را احاطه کرده است. هر زمانی که دیسک بیمار شود و قسمت میانی روی قسمت محیطی فشار وارد کند، می تواند برجستگی ایجاد کند و به عبارتی بیماری دیسک یا دیسکوپاتی اتفاق افتد.
دیسک کمر
بین مهره‌های کمری استخوانی در ستون فقرات بدن انسان بالشتک‌ها یا صفحاتی از جنس غضروف قرار دارند که به آن‌ها دیسک گفته میشود و به صراحت در کمر دیسک کمر نامیده می‌شوند. همانطور که می دانید، کمر انسان دارای ۵ مهره کمر است که در پایین آن‌ها نیز استخوان مثلثی شکلی به نام استخوان خاجی قرار گرفته است و وظیفه اصلی دیسک‌ها در ستون فقرات بدن انسان جلوگیری از وارد شدن ضربه است.
دیسک ها، فشار‌هایی را که به ستون فقرات وارد میشود را جذب کرده و از سوی دیگر به حرکت بین مهره‌ها کمک میکند؛ بنابراین همه افراد دیسک کمر دارند. می‌توان این طور نیز توضیح داد که، منظور از دیسک کمر فتق یا بیرون زدگی دیسک کمر است که البته یکی از صعب العلاج‌ترین بیماری‌های ستون فقرات محسوب میشود.
دلیل بروز دیسک کمر
اغلب مراحل فتق دیسک کمر به صورت تدریجی ایجاد میشود و در اکثر مواقع فرسایش ایجاد شده بدلیل بالا رفتن سن، میتواند سبب از بین رفتن دیسک کمر شود. از سوی دیگر با افزایش سن، دیسک‌های کمر بخشی از مایع درونی خود را از دست می‌دهند و این شرایط سبب کاهش انعطاف پذیری دیسک کمر و مستعد شدن آن برای فرسایش یا پارگی دیسک حتی در نتیجه یک کشش یا پیچ خوردن ناچیز میشود.
توجه به این نکته خالی از لطف نیست که اکثر افراد نمی‌توانند علت دیسک کمر را تشخیص دهند و گاهی اوقات نیز، استفاده از عضلات کمر به جای عضلات پا و ران برای بلند کردن اجسام بزرگ و سنگین میتواند سبب بروز فتق دیسک شده که این شرایط بطور خاص باعث پیچ خوردن و حرکت دیسک در زمان بلند کردن این اجسام میشود. در موارد نادر، صدمه‌های احتمالی در نتیجه افتادن یا ضربه‌های وارد شده به کمر نیز میتواند باعث ایجاد فتق دیسک کمر شود.
علائم پارگی دیسک کمر
در این حالت شما ممکن است درد ملایم تا شدید در گردن یا کمر خود داشته باشید، یا هیچ علایم دیسک کمر نداشته باشید و دردی را احساس نکنید. فتق دیسک کمر گاهی اوقات در تصویر برداری‌های انجام شده از ناحیه کمر افراد بدون هیچ علامت خاص قابل تشخیص است. در زمانی که فرد دچار جدایی دیسک میشود و یک بخش از دیسک از ناحیه عادی قرارگیری آن خارج میشود، امکان وارد شدن فشار روی اعصاب نخاعی یا طناب نخاعی وجود دارد و در اصطلاح به این شرایط «رادیکولوپاتی» گفته میشود. در این حالت فشار وارد شده میتواند باعث ایجاد درد پایین کمر یا درد، بی حسی، یا ضعیف شدن پا‌ها شود.
علائم دیسک کمر
نوع و محل ایجاد علائم دیسک کمر بستگی به موقعیت و مقدار فشار وارد شده به اعصاب دارد که در این رابطه می‌توان شرایط زیر را مدنظر قرار داد:
- اگر فرد در مهره‌های گردن دچار فتق دیسک کمر شود، ممکن است با درد، احساس سوزش، بی حسی، ضعیف شدن، یا ترکیبی از این شرایط در دست، شانه، یا گردن خود مواجه شود.
- اگر فرد در محل ستون فقرات به فتق دیسک کمر دچار شود، ممکن است با درد، احساس سوزش، بی حسی، ضعیف شدن، یا ترکیبی از این شرایط در ناحیه پشت، باسن، یا پا‌ها یا داغی کف پا مواجه شود. در اکثر موارد این علائم فقط در یک طرف بدن مشاهده میشود.
- اغلب، علائم فتق دیسک با انجام فعالیت‌های خاص یا قرار گرفتن در بعضی شرایط تشدید میشود. اگر شما به مشکل فتق دیسک در ناحیه ستون فقرات مبتلا شدید، احتمالاً:
- درد شما ممکن است با نشستن، خم شدن، و کشیدن بدن تشدید شود.
- درد ممکن است هنگام بیدار شدن از خواب یا پس از باقی ماندن در یک موقعیت مشخص برای یک دوره طولانی تشدید شود.
- در این حالت ممکن است نیاز به تغییر وضعیت بطور مکرر وجود داشته باشد.
- در این شرایط فرد ترجیح می‌دهد به جای نشستن در حالت ایستاده قرار گیرد.
- اگر شما به مشکل فتق دیسک در ناحیه گردن مبتلا شدید، علائم شما معمولاً با نشستن یا دراز کشیدن طولانی بطور مشخص تشدید یابد.
علت خشک شدن دیسک کمر
سال هاست که علت خشک شدن دیسک کمر و دیسک گردن آن توسط محققین بررسی میشود؛ چرا که بیماری‌های بسیار شایعی در انسان بوده و به راحتی فرد را از روند زندگی عادی خارج میکند. اما شاید تا مطالعه آخر این یادداشت نتوانید حدس بزنید که مهمترین علت آن چیست. موضوع دارند؛
- نشستن طولانی روی صندلی محل کار یا اتومبیل
- خم و راست شدن مکرر بویژه برای بلند کردن اجسام سنگین
- خوابیدن به شکم در طول شب
- اضافه وزن و کم تحرکی
سن شایع ابتلا به فتق یا پارگی دیسک کمر
سن ابتلاء حدود ۳۰ تا ۵۰ سالگی است، زیرا در سن کمتر معمولا دیسک‌ها هنوز خشک نشده‌اند و در سن بالاتر هم معمولا حجم زیادی از دیسک از بین رفته و بیرون زدگی قابل توجهی رخ نخواهد داد. اما لازم است نوعی فشار فیزیکی که در سال‌های اخیر باعث ابتلای جوانان به این عارضه شده را مطرح کنیم: ورزش نامناسب که اغلب به علت بی احتیاطی در انجام حرکات ویا عدم وجود اطلاعات کافی در مورد نحوه و شدت اجرای آن‌ها در باشگاه‌های بدنسازی میتواند آسیب رسان باشد.
کمی عجیب به نظر میرسد، اما مصرف سیگار در بروز این بیماری هم اثر دارد و افراد سیگاری با فشار فیزیکی کمتری دچار بیرون زدگی دیسک کمر می شوند چرا که دیسک این افراد زودتر از دیگران آب خود را از دست می دهد.
آقایان بیشتر از خانم‌ها در معرض خطر بیرون زدگی دیسک کمر هستند و فاکتور اثر بخش دیگر، هر نوع ضربه یا فشار ناگهانی حاد روی ستون فقرات مثل سقوط از ارتفاع یا تصادف است.
نقش ژنتیک در دیسک کمر
خانواده‌هایی هستند که احتمالا شما نیز با آن‌ها برخورد داشته اید و بیماری‌های مرتبط با دیسک کمر، افراد زیادی را در این خانواده‌ها درگیر و گرفتار خود کرده است. گرچه این موضوع ممکن است سبب نگرانی شود، ولی بهتر است با اطلاع از آن برای مراقبت از خود، پیشگیری را مد نظر قرار دهیم؛ به این معنی که اگر در خانواده شما سابقه ابتلا به بیرون زدگی دیسک کمر و بخصوص جراحی آن وجود دارد، شما بیشتر از افراد دیگر نیاز به:
- پرهیز از فشار‌های فیزیکی
- پرهیز از اضافه وزن
- پرهیز از سیگار
- ورزش صحیح و منظم
باید بخش جداناپذیر زندگی شما باشد؛ و اگر خوشبختانه این سابقه خانوادگی را ندارید بهتر است از این فرصت استفاده کرده و با رعایت موارد فوق، مانع گرفتار شدن خود با این بیماری شوید.