پیشگیری، تشخیص و درمان فراموشی

به بیماری آلزایمر، بیماری فراموشی یا نسیان می‌گویند. افزایش سن و فرسودگی سلول‌های مغزی از اصلی ترین علت‌های ایجاد این بیماری است. از بین رفتن حافظه کوتاه مدت یا نزدیک نیز یکی دیگر از نشانه‌ های شایع آلزایمر است، که در این شرایط ممکن است بیمار حرف یا سوال‌های خود را به طور مداوم تکرار کند.

برای تشخیص فراموشی، پزشک یک چکاب کامل از فرد انجام می دهد تا سایر علل احتمالی از دست دادن حافظه مانند بیماری آلزایمر، زوال عقل، افسردگی یا تومور مغزی را بررسی کند.

از آنجایی که فرد مبتلا، ممکن است نتواند اطلاعات کاملی ارائه دهد، یکی از اعضای خانواده، دوست یا مراقب دیگری نیز به طور کلی در مصاحبه شرکت می کند. پزشک متخصص مغز و اعصاب، سؤالات زیادی می پرسد. مسائلی که ممکن است مورد توجه قرار گیرد عبارتند از:

• نوع از دست دادن حافظه – اخیر یا طولانی مدت
• مشکلات حافظه از چه زمانی شروع شد و چگونه پیشرفت کرد
• عوامل محرک، مانند ضربه به سر، سکته مغزی یا جراحی
• سابقه خانوادگی، به ویژه بیماری های عصبی
• مصرف مواد مخدر و الکل
• سایر علائم و نشانه ها، مانند گیجی، مشکلات گفتاری، تغییرات شخصیتی و …
• سابقه تشنج، سردرد، افسردگی یا سرطان

معاینه بدنی

معاینه فیزیکی ممکن است شامل یک معاینه عصبی برای بررسی رفلکس ها، عملکرد حسی، تعادل و سایر موارد فیزیولوژیکی مغز و سیستم عصبی باشد.

تست های شناختی

پزشک مواردی چون تفکر، قضاوت و حافظه فرد را بررسی می کند. او دانش فرد را از اطلاعات عمومی – مانند نام رئیس جمهور فعلی کیست – و همچنین اطلاعات شخصی و رویدادهای گذشته بررسی می کند. همچنین ممکن است پزشک از فرد بخواهد فهرستی از کلمات را تکرار کند. بررسی حافظه می تواند به تعیین میزان از دست دادن حافظه کمک کند و روش هایی در مورد نوع کمکی که فرد ممکن است به آن نیاز داشته باشد ارائه دهد.

راهکارهای تشخیص فراموشی

• تست های تصویربرداری – از جمله ام آر آی و سی تی اسکن – برای بررسی آسیب یا ناهنجاری های مغزی
• آزمایش خون برای بررسی عفونت، کمبودهای تغذیه ای یا سایر مسائل
• نوار مغزی برای بررسی وجود فعالیت تشنجی
• سی تی اسکن
• نوار عصب و عضله
• ام آر آی
• اندازه گیری محتویات خون مانند کلسترول
• اندازه گیری بعضی از ویتامین‌ها به خصوص ویتامین B۱۲
• تست‌های تیروئید

هنگامی که این بیماری تشخیص داده شد پروسه درمانی و محافظتی تا آخر عمر برای بیمار در نظر گرفته می‌شود. همچنین زمانی که افراد فعالیت‌های فیزیکی انجام می دهند، وضعیت گردش خون در بدن بهتر می‌شود و موادی ترشح می‌شوند که به عملکرد مغز کمک می‌کنند، بنابراین در این شرایط صدمات مغزی کمتر می‌شود. پس ورزش منظم می تواند به جلوگیری از ابتلا به آلزایمر کمک شایانی کند. همچنین کسانی که به طور مداوم وضعیت دیابت و فشار خون خود را کنترل می‌کنند هم دیرتر به این بیماری مبتلا می‌شوند.

تاکنون تغذیه خاصی برای جلوگیری از ابتلا به آلزایمر شناخته نشده است. ولی به طور کلی استفاده از رژیم‌های سرشار از مواد مغذی، ریز مغذی ها و ویتامین‌ها که مهم‌ترین آن‌ها ویتامین B۱۲ در گوشت و فرآورده‌های دامی است، توصیه می شود. همچنین مصرف غذا‌های ساده و سالم مثل رژیم‌هایی که در آن ترکیبات سبزی و روغن زیتون بیشتر است، در جلوگیری از ابتلا به آلزایمر موثر‌ هستند.

ارتباط ژنتیک و فراموشی

این بیماری می‌تواند جنبه ژنتیکی هم داشته باشد، تقریبا حدود ۱۰ درصد از افرادی که دچار بیماری آلزایمر می‌شوند اختلال ژنتیکی دارند. سیستم عصبی دارای سلول‌های بسیار حساسی است که فعالیت‌های حیاتی وابسته به اکسیژن، خون و فکر سالم را انجام می‌دهند. همچنین افرادی که فشار خون و یا چربی خون بالایی دارند به علت کاهش و یا اختلال گردش خون، زودتر دچار این بیماری می‌شوند. ضربه‌های مکرر مغزی و اختلال در کارکرد سلول‌های مغز نیز، فراموشی را تشدید می‌کند.

راه‌های پیشگیری از فراموشی

دمانس یا زوال عقل بیماری است که با توجه به پیر شدن جمعیت دنیا یکی از چالش‌های بسیار جدی، سلامت جامعه در تمام ملت‌ها است.  زوال عقل انواع مختلفی دارد که برگشت پذیر و برگشت ناپذیر بودن این بیماری، یکی از شایع‌ترین انواع آن است و معمولا پس از ۶۵ سالگی به علت ایجاد تغییرات ساختاری و عملکردی در مغز که از مهم‌ترین جنبه‌های آن کوچک شدن بافت مغز است، اتفاق می‌افتد.

افرادی که عملکرد و ظرفیت ذهنی بیشتری دارند و ذهنشان فعال‌تر است دیرتر و کمتر دچار بیماری آلزایمر می‌شوند، پس استفاده از ظرفیت‌های ذهنی با مطالعه و انجام بازی‌های فکری قطعا تاثیر دارد. زندگی دور از استرس عامل بسیار مهمی در پیشگیری از ابتلا به این بیماری است، زیرا استرس به طور کلی عملکرد و مسیر ثبت و بازیابی مغر را مختل می‌کند.

فن آوری و بهبود فراموشی

بسیاری از افراد مبتلا به فراموشی استفاده از فناوری هوشمند مانند تلفن هوشمند یا تبلت را مفید می دانند. با کمی آموزش و تمرین، حتی افراد مبتلا به فراموشی شدید می توانند از این ابزار دیجیتالی برای کمک به کارهای روزمره استفاده کنند. به عنوان مثال، تلفن های هوشمند را می توان طوری برنامه ریزی کرد که رویدادهای مهم را به آنها یادآوری کند.

داروها یا مکمل های تقویت حافظه

در حال حاضر هیچ دارویی برای درمان انواع فراموشی وجود ندارد. فراموشی ناشی از نشانگان ورنیکه–کورساکوف شامل کمبود تیامین است. درمان شامل جایگزینی این ویتامین و ارائه تغذیه مناسب است. مواردی چون پرهیز از مصرف الکل می‌تواند به جلوگیری از آسیب بیشتر کمک کند.

نوار عصب و عضله در کلینیک دکتر بتول دادخواه متخصص مغز و اعصاب