لکنت زبان اختلالی است که حدود ۵ تا ۱۰ درصد از کودکان گریبان گیر آن شده و باعث ایجاد نگرانی برای آن ها و خانواده هایشان می شود. خوشبختانه این اختلال در بیشتر کودکان آن ها را همراهی نکرده و خصوصا کسانی که اقدام درمانی به موقع کرده اند در بزرگ‌سالی مشکلی نخواهند داشت.

لکنت زبان چیست؟

لکنت زبان یک وقفه در صحبت کردن است. بسیاری از کودکان لکنت زبان را در بین ۲ تا ۵ سالگی تجربه می کنند. نشانه های لکنت زبان شامل موارد زیر است:

• بعضی بخش های کلمات، جملات یا عبارات را تکرار می کنند.
• برخی از حروف را کش می دهند
• یا بجای بعضی حروف  صداهایی غیر مرتبط در می آورند.
• تکرار هجا ، کلمات یا عبارات خاص
• صدایی برای  هجا های خاص در می آورند

در بیشتر موارد، لکنت زبان در سن ۵ سالگی از بین می رود. در بعضی از کودکان ممکن است دوره درمان طولانی تر باشد.

انواع لکنت زبان 

نوع اول یا Developmental

در کودکان زیر پنج سال و خصوصا پسران دیده می شود. این اتفاق زمانی می افتد که آن ها در حال گسترش دادن مهارت زبانی خود هستند و معمولا خود به خود برطرف می شود.

نوع دوم یا Neurogenic

در این مورد ناهنجاری های سیگنالی بین مغز و اعصاب یا عضلات دیده می شود.

نوع سوم یا Psychogenic

بیماری بر بخشی از مغز اثر می گذارد که بر تفکر و استدلال حاکم است. به طور مثال این اتفاق زمانی می افتد که کودکی از ترس دچار لکنت زبان شده یا به در عامیانه زبانش بند آمده باشد.

لکنت زبان به دو دسته ی کلونیک و تونیک تقسیم می شود.

لکنت زبان کلونیک

کودک در هنگام ادای اولین سیلاب آن را چندین بار و با سرعت و قدرت تکرار کرده و سپس به سراغ سیلاب بعدی می رود. مثلا: ککککتاب

علت این نوع را اختلالات فیزیولوژیکی عصبی- عضلانی می دانند که در محل ارتباط عصب -عضله به وجود آمده است و جنبه ژنتیکی قوی ای دارد.

لکنت زبان تونیک

در این حالت عضلات دهان حین فعالیت دچار توقف چند ثانیه ای و مکث می شوند. سپس کودک برای شروع حرف بعدی به خودش فشار می آورد و آن را به حالت تشنجی ادا می کند. مثلا: می…خخخخوام ب…ررررم

این نوع لکنت به علت انقباض عضلات و آزاد شدن ناگهانی آن ها می باشد.

لکنت زبان چه علائمی دارد؟

لکنت زبان در زمانی ظاهر می شود که کودک بین  ۱۸ تا ۲۴ ماهگی است. در این سن کودکان شروع به ترکیب کلمات برای تشکیل جملات می کنند. ممکن است والدین از  ​​لکنت زبان در کودک خود ناراحت و ناامید باشند  ، اما  این مرحله که کودک لکنت زبان دارد طبیعی است. ممکن است کودک برای چند هفته یا چند ماه لکنت زبان داشته باشد، این لکنت زبان دائمی نیست . بیشتر کودکانی که لکنت زبان را قبل از ۵ سالگی شروع می کنند بدون نیاز به گفتار درمانگر درمان می شوند.

اگر لکنت زبان با علائمی مانند حرکات غیر ارادی بدن همراه باشد توصیه می شود تا قبل از ۳ سالگی کودک به یک متخصص گفتار درمان مراجعه کند. معمولاً وقتی بچه ها وارد مدرسه می شوند و شروع به یادگیری مهارت های ارتباطی می کنند، لکنت زبان کودک از بین می رود. یک کودک در سن مدرسه که دارای لکنت زبان است، ازمشکل خود آگاه است و شاید از آن خجالت بکشد. و حتی لکنت زبان در کودک باعث جلب توجه همکلاسی ها و دوستان شده  و باعث اذیت کودک شود. اگر این اتفاق در مورد فرزند شما رخ داد ، با معلم او صحبت کنید که می تواند این مسئله را در کلاس به بچه ها گوشزد کند. معلم همچنین ممکن است تا زمان شروع گفتار درمانی کودک ، تعداد موقعیتهای استرس زا در گفتار کودک را کاهش دهد.

دلایل بروز لکنت زبان در کودکان

پژوهشگران معتقدند که عواملی از جمله مشکلی در ناقل های عصبی در مغز با عضلات گفتاری و … در اختلال دخیل هستند و برخی دیگر  باور دارند که لکنت زبان کودک ممکن است ژنتیکی باشد. کودکانی که لکنت زبان دارند در بیشتر موارد یکی از اعضای خانواده اش نیز لکنت زبان داشته است.

آیا لکنت زبان ارثی است؟ 

درصد بسیار کمی از لکنت ها می توانند ارثی باشند. اگر پدر یا مادر دچار لکنت باشد به احتمال خیلی پایینی کودک هم به لکنت مبتلا می شود. درصد خیلی کمی از افرادی که به لکنت مبتلا هستند، سابقه ابتلا به لکنت در خانواده آن ها ( پدر یا مادر ) دیده شده است.

یکسری از لکنت ها به دلیل اختلالات اضطرابی به وجود می آیند. مثلاً کودکی در منطقه ای که زلزله رخ داده است حتی در صورتی که تا قبل از وقوع حادثه هیچ مشکل تکلمی نداشته است، دچار لکنت می شود. البته این موارد گذرا هستند. در این موارد زمینه اضطرابی در پدر و مادر وجود دارد و آن ها شخصیت پر استرس را از کودکی از پدر و مادرشان به ارث می برند. این استرس خود را به صورت لکنت زبان نشان می دهد. در این موارد می توان سابقه مثبت لکنت زبان را در پدر و مادر کودک پیدا کرد. ولی در اکثر موارد سابقه مثبت لکنت زبان در پدر و مادر کودکان مبتلا وجود ندارد.

نحوه تشخیص لکنت زبان 

کسانی که برخی حروف را نمی توانند به درستی تلفظ کنند به لکنت زبان مبتلا نیستند. لکنت زبان دو نوع دارد لکنت درشروع جمله که استاپ، وقفه یا تاخیر در شروع کلمه است. لکنت در اواسط جمله که در این حالت افراد شروع به حرف زدن می کنند و در میانه جمله دچار گرفتگی زبان می شوند. گروه دیگر دیسفازی بوده که به علت سکته های مغزی یا تومورهای مغزی اتفاق می افتد. این افراد برای مثال به قاشق، تاسق می گویند و یا یک کلمه دیگر را به جای کلمه ای دیگر به کار می برند.

برخی افراد حروفی مانند” ر “را به صورت ” ل ” بیان می کنند زیرا زبان آن ها قدرت ارتعاش لازم را ندارد. این افراد به خاطر اختلالات آنتاتومی روی زبان (حائل زیر زبان در نقطه جلوتر به زبان وصل شده است و نوک زبان را محدود می کند) ارتعاش لازم را ندارد.

خیلی از این موارد اگر در همان سال های اول تشخیص داده شوند پس از مدتی مغز کدش را عوض می کند و به جای حرف ” ر “همان حرف” ل ” را برای همیشه بیان می کند. مانند تنبلی چشم که یک تصویر به علت خوب ندیدن چشم ما کلا قسمت تفسیر بینایی در مغز را حذف می کند. این ها پس از مدتی دیگر قابل جبران نیست و دچار تنبلی بیان می شوند.

بهتر است والدین این افراد را سریع تر به گفتاردرمانی ببرند یا حتی متخصص گوش و حلق و بینی می تواند با بریدن آن حائل زیر زبان به بیان این حروف کمک کند. قبل از این که مغز سیستم کدینگش را برای همیشه عوض کند می توانند از یک گفتار درمان گر کمک بگیرند. بهتر است که تا قبل از سن ۴ یا ۵ سالگی این اقدام انجام گیرد و جلسات گفتاردرمانی انجام گیرد.

عوامل تاثیر گذار در لکنت زبان 

عواملی مانند بی توجه به کودک، اضطراب قبل مدرسه، هجرت خانواده از یک شهر به شهر دیگر، جدا شدن از پدر بزرگ و مادربزرگ، رفتن به مهدکودک و حضور در مکان های عمومی و هر شرایطی که موجب افزایش اضطراب در فرد شود لکنت زبان و تیک را ایجاد می کند. این شرایط فقط مختص کودکان نیست در سنین پس از بلوغ ممکن است ایجاد شود که یک اختلال حرکتی به صورت تیک و لرزش را در فرد ایجاد می کند. هر گونه شرایط اضطرابی که موجب افزایش استرس و اضطراب در فرد شود لکنت زبان او شدت می یابد.

طول مدت درمان لکنت زبان حدود ۲ سال است که بیمار باید همکاری لازم را داشته باشد و جلسات گفتار درمانی را انجام دهد. باز هم بر اساس شدت بیماری، توانایی فرد، سن شروع درمان و سابقه ای که از بیماری گذشته همه این عوامل در طول مدت درمان تاثیر گذارند.

درمان دارویی لکنت زبان 

به نقل از مجله ی healthline تاکنون وجود دارویی که بتواند لکنت زبان را کاهش دهد به اثبات نرسیده است. با این حال تحقیقات اخیر حاکی از آن است که افزایش فعالیت ( hyperactivity) در ماهیچه های کنترل کننده ی گفتار وجود دارد و دارو هایی که این فعالیت زیاد را آهسته تر می کنند می توانند مفید باشند.

روش های درمانی لکنت زبان

در مورد اختلالات ثانویه ( لکنت زبانی که به دنبال سکته مغزی اتفاق می افتد) با درمان های توانبخشی کلامی و گفتار درمانی می توان به درمان بیماری پرداخت. در کودکانی که به لکنت اولیه یا مادرزادی مبتلا هستند، گفتار درمانی کمک زیادی به این افراد می کند. ابتدا گفتاردرمانگر آواها و حروفی که کودک در بیان آن ها دچار مشکل است را پیدا می کند و اینکه کودک از نظر سیستم کلامی چه نوع لکنتی دارد، سپس جلسات مختلف گفتار درمانی برگزار می شود.

درمان دارویی برای لکنت زبان وجود ندارد و بیشتر درمان تمرینی، توانبخشی و گفتاردرمانی است. همچنین از پدران و مادران خواهش می شود که به کودک مبتلا به لکنت زبان توجه کافی و یکسان با دیگر فرزندان شود. در بسیاری از موارد کودکان به دلیل نقص توجه و در نتیجه جلب نظر به صورت ناخودآگاه دچار لکنت زبان می شوند. ما در روانپزشکی به این مورد اختلال تبدیلی می گوییم.

زمانی که کودک مادر یا پدر را صدا می زند، والدین باید به سرعت پاسخ او را با لحن خوبی بدهند و توجه کافی داشته باشند. اگر فرزند جدیدی به دنیا آمده و سپس کودک بزرگ تر به لکنت زبان مبتلا شده است احتمال دارد که این مورد به دلیل رفتارهای جستجوگرانه باشد. سعی شود که محبت بیشتری به فرزند بزرگ تر بشود و مسئولیت هایی به وی واگذار شود.

برای نمونه می توان به کودک گفت که از این پس تو باید مراقبت برادر یا خواهر کوچکت باشد. به صورتی که کودک بزرگتر هم وارد بازی شود و احساس نکند که کنار گذاشته شده است. همچنین مادران شاغل در صورت امکان ساعات کاری خود را کاهش دهند تا زمان بیشتری را با کودک خود بگذرانند.