تست نوار مغز محرومیت از خواب مانند هر تست نوار مغز استانداردی، یک روش غیر تهاجمی برای ثبت فعالیت الکتریکی مغز است. برای این منظور الکترودهایی را به پوست سر متصل می­ کنند تا امواج غیر طبیعی مغز را شناسایی کند. تست های نوار مغزی معمول، تشنج و صرع را تشخیص می ­دهند اما تست نوار مغز محروم از خواب، قادر به تشخیص تشنج های نامحسوس مانند تشنج غایب و تشنج کانونی نیز می­ باشد.

هدف از تست نوار مغز 

روش محرومیت از خواب، به عنوان یک روش فعال، صرع و حملات متناوب صرع را تشخیص می ­دهد و همچنین الگوهای الکتریکی غیرطبیعی که مشخصۀ صرع بوده و ممکن است در خلال تشنج بالینی اتفاق ­افتد را شناسایی می ­کند. متخصص مغز و اعصاب در صورتی که با انجام تست نوار مغزی معمول قادر به شناسایی فعالیت الکتریکی غیرعادی مغز بیماری که مشکوک به تشنج است نباشد، غالباً انجام تست نوار مغزی محروم از خواب را برای او تجویز می­کند.

روش محرومیت از خواب دقت تشخیص صرع را افزایش داده و همچنین احتمال تشخیص الگوهای الکتریکی که به ترشحات کنترل نشده از نورونها معروف هستند را افزایش می ­دهد.

تست­های نوار مغزی معمول، قادر به تشخیص موارد بسیاری هستند از جمله:

• تومورهای مغزی
• آسیب های مغزی ناشی از صدمه و آسیب سر
• سایر اختلالات عملکرد مغز
• التهاب مغزی
• سکتۀ مغزی
• کما یا بی­هوشی
• اختلال های خواب

تست نوار مغز به روش محرومیت از خواب عمدتاً تغییرات فعالیت مغزی ناشی از اختلالات مختلف مغزی مانند صرع یا تشنج را ارزیابی می­کند و قادر به تشخیص و تمییز انواع مختلفی از صرع است. تشنج گاهی با علائم روانی همراه است. بنابراین گاهی در یک بیماری خاص، پزشک با استفاده از تست نوار مغز به روش محرومیت از خواب، ناهنجاری هایی که عموماً در طول تشنج رخ می­دهند را شناسایی می­کند.

تست نوار مغزی به روش محرومیت از خواب گرچه روشی رایج برای تشخیص صرع و تشنج است اما پروتکل یا دستورالعمل این تست بنا بر نظر و صلاح­دید پزشک ممکن است متفاوت باشد.

برای مثال پزشک ممکن است بر اساس شرایط هر بیمار نظر متفاوتی در رابطه با میزان خواب وی در شب قبل، زمان انجام تست، و حتی تعیین روز انجام تست داشته باشد. بر این اساس ممکن است نتایج تست انجام شده در یک مرکز با نتایج همان آزمایش در مراکز دیگر متفاوت باشد.

لباس مناسب برای انجام تست نوار مغز 

بیمار در طول آزمایش، در حالت نشسته یا دراز کشیده خواهد بود. لذا توصیه می­شود تا لباسی راحت بر تن داشته باشد. درصورتیکه لباس دارای دکمه یا زیپ باشد بهتر است که آن ها را باز کند.

در این تست نیازی به پوشاندن سر نیست. استفاده از جواهرات نیز مجاز است. اما با توجه به مکان قرارگیری الکترودها بهتر است که از گوشواره یا آویزهای بلند استفاده نشود.

وضعیت مو در تست نوار مغز 

موها پیش از انجام تست باید تمیز باشند. نباید از هیچگونه مواد آرایشی و بهداشتی چون روغن های طبیعی، نرم کننده، کرم مو، ژل یا اسپری مو استفاده کرد. چرا که این محصولات مانع از چسبیدن ژل یا خمیر مخصوص قرار دادن الکترودها، روی پوست سر می­شود.

غذا و نوشیدنی ها

1. حداقل ۸ تا ۱۲ ساعت قبل از آزمایش از مصرف هرگونه نوشیدنی حاوی کافئین، مانند قهوه یا چای خودداری کرد.
2. کافئین ممکن است در نتایج آزمایش اختلال ایجاد کند.
3. پیش از انجام تست نباید ناشتا بود، چراکه سطح پایین قند خون نیز در نتیجۀ آزمایش تاثیر می­گذارد.
4. در صورت استفاده از داروهای و مکمل های بدون نسخه، حتماً باید به پزشک خود اطلاع داد. و بنا بر نظر پزشک، مصرف داروهای تجویزی چنانچه در نتیجۀ آزمایش اختلال ایجاد نکند(مانند داروهای آرامبخش) باید ادامه یابد.

هزینه و بیمه های درمانی

بیمه های درمانی در صورتیکه ضرورت انجام تست نوارمغزی، از سوی پزشک برای بیمار تایید شود، هزینۀ آن را تحت پوشش قرار می­دهند. اما در صورتیکه بیمار تحت پوشش هیچ بیمه­ ای نباشد و یا اعتبار بیمه اش تمام شده باشد باید هزینۀ آزمایش و حق ویزیت را پرداخت کند. و البته هزینۀ انجام این تست با توجه به مکانی که تست انجام می ­شود.

در طول تست نوار مغز 

بیمار پیش از آزمایش باید رضایت نامه ی را امضا کند. تکنسین نوارمغزی مسئولیت اجرای آزمون و نظارت بر بیمار را در طول آزمایش بر عهده خواهد داشت. برای انجام تست نوار مغزی بیمار به اتاق آزمایش راهنمایی می ­شود. در صورتیکه در بیمارستان تست انجام ­شود، بیمار به واحد کنترل صرع، که معمولاً در بخش عصب شناسی یا صرع است منتقل می­ شود.

اتاق آزمایش معمولاً کم نور و ساکت است. بیمار با آرامش باید روی یک صندلی نشسته یا روی تخت دراز می کشد. قبل از قرار دادن الکترودها، تکنسین سر بیمار را اندازه گیری می­کند. تا محل دقیق نقاطی که قرار است الکترودها روی آن واقع شوند را شناسایی کند.

در تست نوار مغزی بی خوابی

تکنسین با استفاده از یک کرم لایه­ بردار، محل قرارگیری الکترودها را به آرامی پاک می­کند. این کار منجر به چسبندگی بهتر خمیر یا ژل الکترود به پوست سر می شود. همچنین به نوبه خود، منجر به افزایش کیفیت خوانش سیگنال ها می ­شود. پس از شروع تست نوار مغزی محروم از خواب، تکنسین از بیمار می­خواهد که چشم های خود را به آرامی ببندد. و چند نفس عمیق بکشد.

پس از شروع آزمایش، بیمار باید حتماً ثابت و بدون حرکت بماند. حتی چشمک زدن یا بلع می تواند خوانش را دچار اختلال کند. برای این منظور معمولاً توصیه می­شود که بیمار در حین آزمایش چرت بزند.

تکنسین به منظور مشاهده هرگونه علائم تشنج ناشی از این تست به طور مرتب بیمار را تحت نظر خواهد داشت.

بعد از انجام تست نوار مغز

• پس از اتمام آزمایش، تکنسین الکترودها را جدا کرده. و به کمک مقداری آب یا استون محل اتصال خمیر یا ژل را پاک می­کند.
• پس از پایان تست، فرد معمولاً به دلیل کم خوابی خسته تر از حالت معمول خواهد بود. اما باید قادر به انجام فعالیت های طبیعی باشد.
• بهتر است که یک نفر همراه بیمار باشد تا پس از اتمام تست او را به خانه برساند.
• پس از انجام تست حتماً پوست سر را باید شست. به دلیل چسب یا ژل مورد استفاده در فرایند تست، ممکن است پوست سر ملتهب شود. که البته طی چند روز برطرف خواهد شد.

در صورتی که بیمار، پیش از انجام تست مصرف برخی داروها را متوقف کرده باشد تحت نظارت پزشک می­بایست دوباره مصرف آنها را از سر بگیرد.

تفسیر نتایج تست نوار مغز محرومیت از خواب

• نتایج تست نوار مغز باید توسط یک متخصص مغز و اعصاب با بورد تخصصی صرع تفسیر شود.
• بر اساس این نتایج، متخصص مغز و اعصاب وجود فعالیت الکتریکی غیر طبیعی مغز و وجود هرگونه تشنج آشکار را تشخیص خواهد داد.
• متخصص مغز و اعصاب برای ارزیابی وضعیت بیمار، علاوه بر نتایج آزمایش، به موارد دیگری از جمله تمام مشاهدات انجام شده در هنگام تست، تاریخچه پزشکی بیمار، معاینه جسمی و آزمایشات قبلی او توجه خواهد کرد.

در صورت وجود فعالیت الکتریکی غیرعادی مغز در طول تست نوارمغزی به روش محرومیت از خواب، ممکن است یکی از وضعیت های زیر تشخیص داده شود:

• صرع عمومی
• صرع کانونی
• سایر سندروم های صرعی

ادامۀ روند درمان پس از تشخیص بیماری

پس از ارزیابی و تشخیص وضعیت بیمار، پزشک جلسۀ ملاقاتی را با بیمار هماهنگ می ­کند. گاهی لازم است تا یکی از اعضای خانواده یا یک دوست همراه بیمار باشد. تا از نکات مهم و ضروری که در رابطه با وضعیت بیمار وجود دارد مطلع شود. گاهی لازم است تا مواردی که پزشک بدان ها اشاره می­کند را یادداشت نمود. بیمار باید در رابطه به نیاز به هر گونه ارزیابی بعدی برای تشخیص بیشتر و عواملی که ممکن است بر نتیجۀ تست نوار مغزی بی خوابی تاثیر بگذارد از پزشک خود سوال بپرسد.

در صورت غیرطبیعی بودن نتایج، پزشک برای تشخیص ضایعات یا ناهنجاری های دیگر مغز که ممکن است منجر به تشنج شود انجام آزمایشات دیگری چون نوع دیگری از تست نوار مغزی یا آزمایشات تصویربرداری، مانند تصویربرداری با رزونانس مغناطیسی (MRI) یا توموگرافی انتشار پوزیترون (PET) را تجویز کند.

روش های درمان صرع بستگی به تشخیص نهایی وضعیت بیمار دارد که ممکن است با دارو یا جراحی درمان شود.

نکته پایانی در نوار مغز محرومیت از خواب

داشتن علائم تشنج یا عارضه ای که لازم به انجام تست نوارمغزی باشد ممکن است برای افراد دلهره ­آور باشد. کم خوابی در طول تست نوارمغزی به روش محرومیت از خواب به دستیابی به اطلاعات و نتایج بهینه که از تست نوار مغزی معمول قابل اخذ نیست کمک می­ کند. طولانی شدن فرایند بررسی نتایج ممکن است فرد را دچار اضطراب کند. در این صورت بهتر است بیمار بر روی تاثیر و ارزش نتیجۀ آزمون در روند درمان و بهبودی خود تمرکز کند.

متخصص مغز و اعصاب، پس از انجام موفق­یت آمیز تست نوارمغزی به روش محرومیت از خواب و تفسیر مناسب، وضعیت و شرایط سلامتی بیمار را تشریح خواهد کرد. و در رابطه با روند درمان او برنامۀ مناسب درمانی را اتخاذ خواهد نمود.